20 ciekawostek o motylach

Motyle to owady obok których nikt nie przejdzie obojętnie. Urzekają swoimi różnobarwnymi skrzydłami ale tak naprawdę ich ciało skrywa dużo więcej tajemnic niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka. Chcesz dowiedzieć się więcej o motylach? Zapraszam Cię do poznania 20 ciekawostek o motylach. Zaczynajmy!

Ile gatunków motyli jest na świecie?

Motyle (nazywane również łuskoskrzydłami) są najbardziej zaawansowanymi ewolucyjnie owadami. Szacuje się, że na świecie jest około 150 tysięcy gatunków motyli, podczas gdy w Polsce występuje niewiele ponad 3 tysiące gatunków.

• Największe motyle na świecie (Motyl Królowej Aleksandry, Ornithoptera alexandrae) żyją w strefach subtropikalnej i tropikalnej. Gatunek ten objęty jest ochroną i występuje jedynie w Nowej Gwinei. Masa jego ciała przekracza 25g, przy rozpiętości skrzydeł 280mm. Handel tymi motylami jest zakazany od 1966 roku – mimo to na czarnym rynku ich cena przekracza kilka tysięcy dolarów.
• Największą ćmą na świecie jest natomiast Pawica atlas. Rozpiętość skrzydeł u tego gatunku dochodzi do 25-30 cm. W naturalnym środowisku występują jedynie w Azji Południowo-Wschodniej, w południowych Chinach oraz Indonezji

Co ciekawe motyle występują na każdym kontynencie poza Antarktydą!

Mała piszczałka

Niektóre ćmy emitują ultradźwięki, które odstraszają nietoperze. Umiejętność taką posiadają np. nocne motyle z rodziny niedźwiedziówek. Natomiast zmierzchnica trupia główka (Acherontia atropos) gdy wyczuwa zagrożenie ze strony czyhającego na nią drapieżnika wydobywa z przełyku przeraźliwie piszczący dźwięk, który skutecznie go odstrasza. Dzięki tej umiejętności to małe stworzenie potrafi doskonale obronić się samo.

Wygrzewanie na słońcu

Motyle tak jak inne owady są zmiennocieplne. Jeśli ich ciało nie osiągnie temperatury około 30 °C są niezdolne do lotu. Dlatego też owady te są bardzo często przyłapywane na wygrzewaniu się na słońcu z rozłożonymi skrzydłami. W najlepszej sytuacji znajdują się motyle o ciemnym zabarwieniu. Przykładem może być Battus polydamas, który dzięki swojej ciemnej barwie może tą energię pozyskaną z własnych „paneli słonecznych” zgromadzić na dłużej i w razie potrzeby wykorzystać.

Motyle potrafią się doskonale kamuflować

Motyle z pozoru niewinne potrafią doskonale kryć się przed swoimi naturalnymi przeciwnikami. Przykładem jest rusałka pawik (Aglais io), która siedząc ze złożonymi skrzydłami przypomina uschnięty liść pokrzywy. Natomiast nocny marek – zawisak borowiec (Sphinx pinastri) dostosowuje swoje kolory do barwy kory drzew tak dobrze, że w dzień kiedy jest w stanie spoczynku staje się niezauważalny.

Inną formą ochrony przed drapieżnikami, której umiejętność posiadły motyle jest mimetyzm – udawanie innych, groźnych przeciwników. Przeziernik osowiec (Sesia apiformis, Aegeria apiformis) upodabnia się do szerszenia, a zmierzchnica trupia główka odstrasza swoim żółtoczarnym odwłokiem. Motyle należące do rodziny Caligo przypominają siedzącą na gałęzi sowę poprzez podobiznę oczu na swoich skrzydłach.

Ćmy i motyle – różnice

Ćmy (aktywne w nocy) i motyle (występujące w ciągu dnia) różnią się od siebie wyglądem i nawet laik potrafi je rozróżnić. Od każdej reguły są jednak wyjątki. Otóż gatunki nocne z rodziny zmroczników np.: gładysz lub oleandrowiec swoimi barwami nie odróżniają się od motyli aktywnych w ciągu dnia. Zaliczane do motyli dziennych kraśnikowate swoim wyglądem przypominają ćmy. Co ciekawe nawet sami naukowcy mieli z nimi nie lada problem i przez dłuższy czas uznawali je właśnie za motyle nocne.

Jak daleko latają motyle?

Nie każdy z osobników zaliczanych do motyli lubi spędzać zimę w zimnych strefach klimatycznych. Niektóre z nich udają się w daleką podróż do ciepłych krajów. Najbardziej popularnym przykładem motyli-podróżników są amerykańskie monarchy (Danaid wędrowny, Danaus plexippus), które masowo udają się w podróż z Kanady do Meksyku.

Występujący w Polsce motyl Rusałka osetnik (Vanessa cardui) wcale nie jest gorszy. W ciągu roku pokonuje trasę 3-4 tysięcy kilometrów. Całkiem niedawno uważano, że jeden osobnik potrafi w ciągu roku przelecieć do 14 tysięcy kilometrów. Okazuje się jednak, że w trakcie lotu motyle co jakiś czas robią sobie przerwy, rozmnażają się, a w drogę wyrusza kolejne pokolenie.

Menu, czyli co jedzą motyle?

Podstawą piramidy żywieniowej motyli jest nektar kwiatów. Jest on jednak ubogi w sole mineralne, co zmusza je do pozyskiwania ich z innego źródła. Z tego powodu często można je zobaczyć przy kałuży (deszczówka wypłukuje sole z ziemi). Nie pogardzą również fermentującymi owocami, sokiem wyciekającym z uszkodzonych drzew, czy padliną. Sole mineralne niezbędne są głównie samcom gdyż to one mają największy wpływ na jakość ich plemników.

Motyl, a może koliber?

Motyle z rodziny zawisaków (do której należy m.in. wspomniany powyżej Zawisak borowiec) w trakcie wysysania nektaru z kwiatów potrafią zawisnąć w powietrzu i utrzymać się tak przez długi czas. Jest to możliwe dzięki bardzo szybkim ruchom ich skrzydeł – nawet do 5 tysięcy uderzeń na minutę. Ich ssawki są niezwykle długie, przez co przypominają dziób kolibrów. Dodatkowo motyle te najczęściej są w jaskrawożółtych kolorach. Niektóre z nich na przykład fruczak gołąbek (Macroglossum stellatarum) mają owłosiony odwłok przypominający ogon występujący u ptaków. Zjawisko to nosi nazwę konwergencji, czyli identyczne przystosowanie się różnych gatunków do życia w podobnych warunkach środowiskowych.

Jak długo żyją motyle?

Dorosłe motyle niestety nie cieszą się zbyt długim życiem. Jest to najczęściej od 2 do 4 tygodni. Sprzymierzeńcem w osiąganiu rekordów w długości życia dla motyli jest zima. Owady te zapadają wtedy w hibernację dzięki, której mogą przeżyć nawet 9 miesięcy. W Polsce rekordy bije latolistek cytrynek (lub listkowiec cytrynek, Gonepteryx rhamni), który wylęga się w lipcu, w sierpniu zapada już w sen, z którego budzi się na wiosnę (jako jeden z nielicznych przedstawicieli tego gatunku).

Nanotechnologia wśród motyli

Skrzydła niektórych motyli same w sobie są pozbawione barwników. Barwne kolory zawdzięczają one dachówkowo ułożonym łuskom. Tak jest na przykład u mieniaków i tropikalnych motyli z rodzaju Morpho. Ich łuski są na pierwszy rzut oka niebieskawe lub fioletowe, a tak naprawdę częściowo wypełnione są powietrzem, przez co działają jak pryzmaty. Białe światło ulega rozproszeniu, a kolory wydają się różne w zależności od kąta patrzenia.

Motyle zabójcy?

Motyle nie posiadły umiejętności kłucia i gryzienia tak jak inne gatunki należące do grupy owadów. Nie mają także gruczołów jadowych, ale są wśród nich osobniki trujące. Już jako gąsienice przyswajają do organizmu toksyczne substancje i przechowują je przez całe swoje motyle życie. Dzięki takiej zdolności nie są jadalne dla czyhających na nie owadożerców. Przykładem trującego motyla jest wspomniany już największy dzienny motyl świata Ornithoptera alexandrae, czyli Motyl Królowej Aleksandry.

Motyl – detektyw

Nie jedna osoba myśląc o roli motyla w postępowaniu śledczym odpowie, że jedyne co może zrobić to wskazać łąkę. Otóż jeden z gatunków motyli w szczególności upodobał sobie pewną roślinę – bylicę pospolitą. Nie byłoby w tym nic dziwnego gdyby nie fakt, że rośnie ona w glebie nad masowymi grobami, a podążanie za tym owadem pomogło już rozwiązać niejedną kryminalną zagadkę.

Super mocny motyli klej

Podczas składania jaj, motyle przyklejają je do liścia. Jest to możliwe dzięki temu, że owady te uwalniają klej, który jest tak mocny, że oderwanie jaj jest praktycznie nie możliwe. Co ciekawe naukowcy do tej pory nie potrafią odkryć składu chemicznego tego motylego kleju.

Magia natury – przemiana z poczwarki w motyla

W czasie przemiany z gąsienicy w poczwarkę, motyle przechodzą w całkowicie płynną postać. Mimo to część ich mózgu odpowiedzialna za wspomnienia pozostaje nienaruszona, a motyle pamiętają swoją przeszłość za czasów bycia gąsienicą.

Jedzenie stopami

Motyle swoje receptory smaku mają umiejscowione na nogach, aby w łatwy sposób zlokalizować pożywienie. Samica ląduje na roślinie i bębni „stopami” do momentu aż roślina puści soki. Kolce, które posiada z tyłu nóg mają chemoreceptory, które rozpoznają czy roślina jest dla niej odpowiednia aby złożyć jaja. Posiada również receptory, które wyczuwają rozpuszczone cukry takie jak w fermentujących owocach.

Motyli wzrok

Motyle są krótkowidzami. Widzą całkiem dobrze na odległość około 3-3.5 metra, a obraz poza tą odległością jest rozmazany. Posiadają one jednak zdolność widzenia kolorów w ultrafiolecie, których człowiek nie widzi. Same motyle mogą być pokryte ultrafioletowymi znakami na swoich skrzydłach tak aby mogły się zidentyfikować i zlokalizować potencjalnego partnera. Dodatkowo kwiaty wysyłają swego rodzaju sygnały w ultrafiolecie, które motyl odczytuje jako swego rodzaju sygnał – „zapyl mnie”.

Motyl piją żółwie łzy

W amazońskiej dżungli widok motyla przy głowie żółwia to nic dziwnego. Motyle spijają żółwie łzy, aby uzupełnić w swoim organizmie niedobory sodu, czyli składnika, którego tak brakuje w południowo-wschodnim Peru.

Ciekawostki z dalekich krajów

Ćmy z rodzaju Eupithecia żyjące na Hawajach mają gąsienice będące drapieżnikami, które polują na owady. Cały atak trwa 1/12 sekundy, a ofiara zostaje przechwycona w utworzony z odnóży kosz. Natomiast bezkolczyk śnieżynek to gatunek żyjący w dwóch formach: pod wodą jest to wersja pozbawiona skrzydeł, a na lądzie pojawia się uskrzydlona forma tego motyla.

Związek motyla z leniwcem

Leniwiec trójpalczasty i południowoamerykańska omanica (Ostrinia nubilalis) żyją wspólnie bez szkody dla obu stron. Postacie dorosłe motyla żyją w sierści leniwca, natomiast gąsienice żywią się jego odchodami. Według Jonathana Pauliego z University of Wisconsin ćmy zasilają futro azotem. Ten natomiast przydaje się glonom, które z kolei stanowią istotne źródło pożywienia leniwców.

Niesamowite ubarwienie motyli

Na szczególną uwagę wśród motyli biorąc pod uwagę barwę ich skrzydeł zasługują dwa z nich. Pierwszy to motyl o nazwie 89’98, który otrzymał ją ze względu na takie właśnie zdobienie na jego skrzydłach. Z jednej strony do złudzenia przypomina on liczbę 89, a z drugiej strony 98. Drugi to Greta oto czyli motyl szklanoskrzydły. Dzięki temu, że jego skrzydła są przezroczyste nie tylko pięknie się prezentuje ale również stanowi bardzo dobry kamuflaż przed drapieżnikami. O innych przezroczystych zwierzętach pisaliśmy tutaj.

Lubisz ciekawostki? Zobacz też:

• Dlaczego pszczoły są ważne? Co by było gdyby pszczoły wyginęły?
• 40 ciekawostek na temat zwierząt, o których nie miałeś pojęcia
• 25 potworów morskich, o których istnieniu nie miałeś pojęcia
• Ciekawostki o mrówkach
• Ciekawostki o komarach
• Kuoka krótkoogonowa – prawdopodobnie najszczęśliwsze zwierze na świecie!


źródła: (1),(2),(3), (4), (5), (6), (7)