Leonardo da Vinci – ciekawostki i wynalazki

Leonardo da Vinci jest jednym z najbardziej cenionych i znanych malarzy na świecie. Niektóre jego dzieła zna prawie każdy. Najważniejsze z nich „Mona Lisa” (znajduje się w Luwrze) – najsłynniejszy obraz świata, „Dama z gronostajem” (Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie), „Ostatnia Wieczerza” (Mediolan – malowidło ścienne), „Człowiek witruwiański” (rysunek – Wenecja) czy „Autoportret” (Turyn). Ponieważ pochodził z nieprawego łoża, w czasach mu współczesnych nie miał możliwości kształcenia się na uniwersytetach. Ojciec widząc zdolności rysunkowe syna oddał go na przyuczenie do pracowni florenckiego złotnika i malarza. To tam Leonardo uczył się podstaw malarstwa i zdobnictwa. Przedstawiamy ciekawostki i wynalazki Leonarda da Vinci.

#1. Leonardo da Vinci – dzieciństwo

Da Vinci urodził się 15 kwietnia 1452r. jako nieślubny syn florenckiego prawnika i chłopki. Chodził do wiejskiej szkoły, a mimo to, po analizie zostawionych po sobie notatek (z 13 tysięcy pozostało 6 tysięcy stron) i dzieł wiemy, że był filozofem, astronomem, inżynierem, architektem, anatomem, optykiem, malarzem, rysownikiem – prawdziwy człowiek renesansu. Leonardo krótko mieszkał z matką, która wydała się za mąż za awanturnika. Wówczas ojciec pozostawił go u dziadków, którzy z racji wieku niechętnie uczestniczyli w życiu małego chłopca. Bliskie relacje z małym Leonardo nawiązał natomiast stryj i to on zabierał chłopca na pole, gdzie Leonardo poznawał przyrodę. Stryj, który nie miał swoich dzieci zapisał bratankowi swój majątek.

#2. W rzeczywistości nie nazywał się „Leonardo da Vinci”

Leonardo nie miał nazwiska w dzisiejszym tego słowa znaczeniu. Jego nazwisko – Lionardo di ser Piero da Vinci – oznacza w dosłownym tłumaczeniu „Leonardo, (syn) ser Piero z Vinci”.

#3. Da Vinci mańkutem?

Wiele lat uważano, że da Vinci był mańkutem. Badacze doszli jednak do wniosku, że był oburęczny. Potrafił jednocześnie pisać i malować druga ręką. Wypracował również umiejętność pisania lustrzanego. Wykorzystywał lustro, aby ocenić malarską twórczość z odwróconej perspektywy.

#4. Da Vinci wyprzedzał epokę

Leonardo da Vinci fascynował się mechaniką: projektował młyny, silniki napędzane wodą, tworzył modele i plany nt. drążenia tuneli przez góry, demonstrował podnoszenie ciężarów przy użyciu dźwigni i wyciągarek, zasady korzystania z pomp pobierających wodę z dużych głębokości. Wprowadził do użycia koła pasowe, korby, mechanizmy zębatkowe. Jego wynalazki są jednak sprzed ery patentów. Nie wiemy więc, jak wiele jego wynalazków weszło do użytku. Z całą pewnością jednak można stwierdzić, że jego szkice wyprzedzały jego epokę o kilkaset lat.

#5. Maszyny wojenne Leonarda da Vinci

Da Vinci projektował maszyny wojenne i obronne. Wśród jego wynalazków był m.in. czołg, który „strzelał” małymi kamieniami i napędzany wałem korbowym (do jego obsługi wystarczyło 2 dorosłych mężczyzn). W jego notatkach odnaleziono rysunki dział, które miotają małymi skałami z porównaniem do nawałnicy.

Innym projektem, nad którą pracował była napędzana końmi maszyna wyposażona w cztery kosy przymocowane do obracającego się mechanizmu. Da Vinci wiedział, jak skonstruować różne mosty (nawet przenośne), znał metody niszczenia twierdz i fortec położonych nawet na skałach. W razie walki morskiej deklarował, że zna metody ataku i obrony. Jak się niedawno okazało był też wynalazcą zamka kołowego, nad którym pracował u schyłku XV wieku. Naukowcy odkryli, że na północy Włoch zastosowano użycie tego zamka w 1510r., a Leonardo pracował w tym rejonie w związku z fortyfikacjami na pobliskim zamku.

#6 Marzenia o lataniu

Kiedy jako mały chłopczyk w kołysce leżał na dworze, nad jego głową przeleciał jastrząb. To wydarzenie wryło mu się w pamięć i uważał je za prorocze. Leonardo da Vinci czerpał on pomysły z obserwacji przyrody – twierdził, że ptaki latają zgodnie z zasadami matematyki. Marzył o tym, by również człowiek mógł latać. Projektował skrzydła bazujące na budowie skrzydeł nietoperzy, wykonywał modele z papieru i wosku, a następnie skonstruował maszynę latającą. Kronikarze twierdzą, że jeden z uczniów mistrza wykonał lot ze szczytu Monte Ceceri, ze śmiertelnym skutkiem.

Leonardo da Vinci zaprojektował także spadochron, który trzymany był za pomocą rąk. Projekt ten został przetestowany przez odważnego brytyjskiego skoczka w 2000r. w Parku Narodowym Krugera w płd. Afryce. Adrian Nicholas wzniósł się balonem na 3km wysokości z przypiętym spadochronem w kształcie piramidy, który wykonany był z sosnowego drewna, przez co ważył aż 84 kg. Zamiast bawełnianego płótna, użył jednak lnianego. Nicholas opadał łagodnie, ale na wysokości 600 metrów otworzył spadochron nowoczesny.

Leonarda interesowała również lotnia, której skrzydła były rozpięte na siatkowym szkielecie. Ogon. jak u ptaka – był wachlarzowo rozpostarty. Skrzydła posiadały uchwyt, którym operował pilot. Projekt da Vinci został zrealizowany w 2002r. w Wielkiej Brytanii. Próba lotu została pomyślnie przeprowadzona przez światową mistrzynię lotniarstwa. Leonardo da Vinci porzucił w pewnym momencie projekty latające , gdyż nieudane próby rodziły w nim frustracje.

#7. Leonardo da Vinci – projekt „samochodu”

Mistrza renesansu interesowało także przemieszczanie się. Skonstruował automobil napędzany mechanizmem zegarowym, a nawet podobno wymyślił rower. Pierwowzór samochodu wyglądał bardziej jak „wózek samobieżny” – był to trójkołowiec napędzany zwiniętymi sprężynami mógł jechać wyłącznie do przodu i skręcać w prawo. Badacze z Muzeum Historii Nauki we Florencji zrekonstruowali model samochodu da Vinciego na początku XXI wieku w skali 1:3. Efekt ich prac możecie zobaczyć na zdjęciu poniżej.

#8. Produkcja farb

Ponieważ mistrz malował, potrzebował farb, do produkcji których używano zmielonych minerałów. Początkowo rozcierano je w moździerzu, następnie Leonardo wpadł na pomysł zastosowania maszyny na wzór tłoczarki oliwy. Mechanizmem napędzającym była siła końskich mięśni.

#9. Ostatnia Wieczerza Leonarda da Vinci

Ostatnia Wieczerza to fresk w jadalni klasztoru dominikanów w Mediolanie. Technika jego malowania polega na szybkim nanoszeniu farby na mokry jeszcze tynk. Pracę taką należy wykonywać fragmentarycznie na nowo położone warstwy mokrego tynku („fresco” – świeży) i w dodatku farbami odpornymi na alkaliczny odczyn wapna. Leonardo, nie znając zasad tworzenia fresku, kładł farby na suchy tynk używając farb temperowych wymieszanych z olejami. Te błędy spowodowały, że stan fresku od dawna jest bardzo niezadawalający.

#10. Da Vinci i soczewki kontaktowe

Leonardo da Vinci uważany jest ponadto za ojca soczewek kontaktowych, które jednak pozostały w sferze projektów. Soczewki korekcyjne mające kontakt z rogówką zostały przez niego opisane na początku XVI wieku. Inspiracją dla genialnego wynalazcy był angielski mnich Roger Bacon, który odkrył, że po zanurzeniu twarzy w szklanym pojemniku wypełnionym wodą, jest w stanie widzieć swoje barki. Da Vinci eksperymentował z miseczkami, które miałyby być nakładane na jedno oko, jednak ze względu na ograniczone możliwości techniczne tamtych czasów, wynalazek ten pozostał jedynie w sferze rozważań i projektu.

#11. Da Vinci był wegetarianinem

Da Vinci kochał zwierzęta. Potrafił kupować je na targu i wypuszczać na wolność. Jedzenie mięsa budziło w nim odrazę – był więc wegetarianinem, co było rzadkością w tamtych czasach. „Od wczesnych lat życia wyrzekłem się jadania mięsa. Przyjdzie czas, gdy ludzie tacy jak ja będą patrzeć na mordercę zwierząt tak samo, jak teraz patrzą na mordercę ludzi” napisał w swoich notatkach Leonardo.

„Znano go w Mediolanie nie tylko z talentów, ale także z pięknej aparycji ,muskularnej sylwetki oraz uroku osobistego. Miał słabość do kolorowych strojów, często zakładał różową tunikę do kolan, choć w tamtym czasie większość ludzi nosiła dłuższe szaty. Niczego nie posiadał gdyż mało pracował dla zarobku, ale zawsze miał koło siebie służbę oraz trzymał konie. Wielką sympatią darzył wszystkie inne zwierzęta. Przechodząc przez plac, gdzie sprzedawano ptaki wydobywał je z klatek, a płacąc żądana cenę, puszczał je w powietrze i w ten sposób przywracał im straconą wolność. Z powody miłości do zwierząt większą cześć życia był wegetarianinem, choć zachowane w notatnikach listy zakupów świadczą o tym, że kupował mięso dla gości”, pisał w biografii Leonarda da Vinci Walter Isaacson.

#12. Leonardo da Vinci i Windows 95

Jeden ze zbiorów notatek da Vinci – Kodeks Leicester – składający się z 72 stron, został w 1994r. zakupiony przez Billa Gatesa za 30 milionów dolarów. Niektóre notatki zostały wykorzystane jako wygaszacz ekranu w systemie Windows 95.

#13. Astronom i fizyk

Jeszcze przed powstaniem teorii heliocentrycznej i narodzinami Mikołaja Kopernika stwierdził, że słońce jest nieruchome. Czterdzieści lat przed Kopernikiem Da Vinci zanotował, że słońce jest statyczne i „nie porusza się”. Leonardo da Vinci był świetnym obserwatorem otaczającego go świata. Nic więc dziwnego, że zastanawiał się np. dlaczego niebo ma niebieski kolor? Podczas jednej z wędrówek zauważył, że gdy wspinał się wyżej, niebo stawało się piękniejsze. Podczas gdy wielu z nas po prostu podziwiałoby widok z górskiej wędrówki, on stawiał kolejne pytania. Leonardo był świadomy wilgoci w powietrzu dzięki swoim badaniom nad rzekami i obiegiem wody (jako pierwszy w historii postawił teorię, że cała woda spadająca w postaci deszczu pochodzi z parującej wody na ziemi). Da Vinci zasugerował więc, że para wodna składa się z maleńkich kropelek, zbyt małych, aby oczy mogły je zobaczyć. Jako pierwszy postawił teorię, że niebieski odcień nieba pochodzi z rozpraszania światła przez te maleńkie kropelki. Dopiero setki lat później prace fizyków kwantowych dokładnie wyjaśniły zjawisko dyfuzji.

#14. Namalował „tylko” 15 obrazów

Leonardo nie był płodnym malarzem. Ze względu na różnorodne zainteresowania często nie kończył swoich obrazów i projektów. Dużo czasu przeznaczał na obserwację natury, przeprowadzanie eksperymentów naukowych, czy zgłębianiu zagadnień anatomii ludzi i zwierząt (szacuje się, że w latach 1506-1513, Leonardo przeprowadził około 30 sekcji ludzkich zwłok, czego efektem są m.in. szczegółowe ilustracje przedstawiające budowę płuc i serca, mięśni tułowia, ramion, nóg czy twarzy, kręgosłupa czy krtani). W rezultacie „tylko” 15 obrazów przypisano jemu w całości lub w dużej części.

#15. Kodeks Leicester

O tym dziele wspomniałem już w jednym z poprzednich punktów. Warto jednak napisać o nim coś więcej. Kodeks Leicester to zbiór rękopisów Leonarda da Vinci, który składa się z 18 arkuszy. Nie ma on linearnego scenariusza – jest raczej mieszaniną obserwacji i teorii Leonarda z zakresu: astronomii, właściwości wody, skał i skamieniałości, powietrza i światła. Jak już wspomniałem został on zakupiony w 1994 roku przez Billa Gatesa. Swoją nazwę zawdzięcza Thomasowi Cook’owi, hrabiemu Leicester, który zakupił go 1719 roku.

#16. Śmierć u boku króla

Leonardo da Vinci zmarł w 1519r. w Ambois nad Loarą przebywając od 1516 roku na dworze króla Franciszka I de Valois i tam znajduje się jego przypuszczalny grób. Legenda głosi, ze zmarł u boku samego króla, który bardzo płakał po śmierci przyjaciela. Niektóre źródła podają, że ostatnimi zdanie, które wypowiedział brzmiało: „Obraziłem Boga i ludzkość, robiąc za życia tak niewiele”. Przyczyną śmierci był prawdopodobnie drugi udar. Pierwszy sparaliżował mu prawą dłoń. Stary i schorowany niedługo przed śmiercią miał powiedzieć, iż nie odnajdzie już kanonu piękna. Czy artystom następnych epok to się udało? Nie wiem, wiem jednak że: „Istnieją trzy klasy ludzi: ci, którzy widzą; ci, którzy widzą, gdy im się pokaże; ci, którzy nie widzą”. Dzięki Monsieur Leonardo!

#17. Leonardo da Vinci – wybrane cytaty

• „Chód człowieka odbywa się zawsze na sposób ogólnego chodu zwierząt czworonożnych.”

• „Ciesz się, jeśli znasz kres rzeczy, które twój duch planuje.”

• „Dostojna jest prawda, (…) nawet rzeczy najmniejsze, gdy ona je chwali, stają się szlachetne.”

• „Niczego nie napiszesz poszukując nowości.”

• „Niech nie czyta mych prac zasadniczych, kto nie jest matematykiem.”

• „Niektórzy nie powinni zwać się inaczej, jeno przewodami pokarmu i pomnożycielami kału (…) po nich, prócz pełnych wychodków, nic nie zostaje.”

• „Niecierpliwość (…) matka głupoty”

• „Przyroda jest pełna nieskończonych przyczyn, które nie były nigdy przedmiotem doświadczenia.”

• „Ruch jest przyczyną wszelkiego życia.”

• „Wśród wszystkich ustrojów zwierząt człowiek posiada najtępsze i najgrubsze uczucia.”

• „Zmysły są ziemskie, a rozum znajduje się poza nimi, gdy myśli.”

• „Żyjąc samotnie, wszystko zawdzięczać będziesz sobie.”

• „Wiadomo, że rozpoznajemy wady raczej w dziełach cudzych niż własnych… gdy malujesz, powinieneś mieć pod ręką płaskie zwierciadło i często oglądać w nim swe dzieło. Jeśli je bowiem ujrzysz w odwróconym odbiciu wyda się jakoby wykonane ręką cudzą i lepiej osądzisz swe błędy.”

• „My dzięki sztuce możemy się zwać wnukami Boga.”

• „Muzyka nie może być zwana inaczej niż młodszą siostrą malarstwa, zważywszy, że jest przedmiotem słuchu, zmysłu pośledniejszego niż oko… malarstwo jest doskonalsze i przewyższa muzykę, gdyż nie umiera ono bezpośrednio po swym powstaniu…”

• „Czyż nie widzisz, jak liczne są potrawy i czynności ludzkie? Czy nie widzisz, jak rozmaite są zwierzęta, a także drzewa, zioła i kwiaty? Czy nie widzisz różnorodności okolic górzystych i równinnych, źródeł, rzek, miast, budowli publicznych i prywatnych, narzędzi potrzebnych do użytku ludzkiego, szat rozmaitych, strojów i rzemiosł?”

• „Ci, którzy uprawiają praktykę bez pilności lub – by rzec lepiej – bez nauki, są jak żeglarze wypływający na morze statkiem bez steru i busoli, nie mając nigdy pewności, dokąd się skierują.”

Zobacz też:

• Mało znane fakty na temat obrazu Mona Lisa
• Najważniejsze wynalazki w historii ludzkości
• Krzysztof Kolumb – ciekawostki
• Ciekawostki z życia Fryderyka Chopina
• Salvador Dalí – ciekawostki
• Titanic – historia, informacje, ciekawostki


źródła: (1),(2),(3),(4),(5),(6)