15 najciekawszych złudzeń optycznych

Ludzkie oko to bardzo wrażliwy, lecz niedoskonały organ, który można oszukać poddając go iluzjom optycznym. Złudzenia optyczne wywołane mogą być poprzez uleganie iluzji deformujących kształt, wielkość lub długość obserwowanych obiektów. Iluzje optyczne mogą być także spowodowane fizjologią naszego układu wzrokowego. Złudzeniom poddane mogą również zostać odbierane przez nasz wzrok barwy i jasności. Innym rodzajem złudzeń optycznych są figury, które mogą zostać zdefiniowane na wiele sposobów.

Złudzenie ściany kawiarni

Na ścianie pewnej kawiarni na St Michael’s Hill w Bristolu w Anglii zostały ułożone białe i czarne kafelki w pewien specyficzny sposób. Wszystkie poziome linie pomiędzy nimi tworzą równoległe linie, jednak wyglądają na nieco zaokrąglone. Zjawisko to zauważyli i opisali w 1979 roku prof. Richard L. Gregory i Priscilla Heard. To i następne złudzenia optyczne są wynikiem pobudzających i hamujących oddziaływań pomiędzy neuronami, które przetwarzają informacje o liniach i krawędziach.

Złudzenie Ponza

Złudzenia optyczne wykorzystujące te oddziaływania neuronów to także tzw. iluzja Ponza. Odkrył ją w 1911 roku włoski psycholog Mario Ponzo. Iluzję zademonstrował na przykładzie dwóch poziomych linii, które zostały umieszczone wewnątrz dwóch linii pionowych zbiegających się ku górze – coś co przypominało tory kolejowe. Choć obie poziome linie mają taką samą długość, górna wydaje się dłuższa.

Złudzenie Ebbinghausa

Złudzenie Ebbinghausa lub okręgi Titchenera to kolejne iluzje optyczne z tej kategorii. Znajdujący się pośrodku pomarańczowy okrąg w obydwu przypadkach ma taką samą wielkość, jednak otoczone większymi okręgami wydaje się być mniejsze w porównaniu, gdy otoczone jest mniejszymi okręgami – wówczas wydaje się być większe.

Spirala Frasera

W 1908 roku brytyjski psycholog Sir James Fraser opisał iluzję optyczną, która została nazwana jego imieniem. Spirala Frasera, inaczej fałszywa spirala to nakładające się na siebie segmenty czarnego łuku – koncentrycznych okręgów, które wydają się tworzyć spiralę. Te złudzenia optyczne powstają poprzez połączenie regularnego wzoru linii kół z niewyrównanymi częściami różnokolorowych pasm.

Złudzenie Mullera-Lyera

Iluzje optyczne polegające na deformacji długości obserwowanych obiektów to także złudzenie Mullera-Lyera. Dotyczy dwóch linii dokładnie takiej samej długości, lecz jedna z nich zakończona jest strzałką do wewnątrz, a druga do zewnątrz linii. Linia ze strzałką do wewnątrz wydaje się dłuższa. Co ciekawe, ludzie zamieszkujący obszar Cieśniny Torresa pomiędzy Australią i Nową Gwineą nie ulegają tej iluzji, może mieć na to wpływ fakt, że mieszkają w… okrągłych domach.

Złudzenie Zollnera

Złudzenie Zollnera to iluzja optyczna związana z oceną wielkości kątów. Nasz mózg zazwyczaj „przecenia” kąty ostre, a „nie docenia” kątów rozwartych. W związku z tym zarówno kąty ostre, jak i rozwarte w naszej podświadomości „dążą” do kątów prostych. Szereg długich równoległych linii, które przekreślone są nachylonymi pionowymi i poziomymi odcinkami traci swoją równoległość – wydają się one być nachylone względem siebie to w jedną, to w drugą stronę.

Złudzenie Poggendorf’a

Złudzenia optyczne, które zniekształcają nasze postrzeganie kątów to także złudzenie Poggendorf’a. Mamy z nim do czynienia, gdy z linii, która przecina skośnie prostokąt usuniemy część leżącą wewnątrz tego prostokąta. Odnosimy wówczas złudne wrażenie, że obie części tej samej linii są położone w jednej prostej.

Wstęga Macha

Wstęga Macha lub Pasmo Macha to odkryta przez Ernsta Macha w 1865 roku pewna właściwość wzroku ludzkiego, która polega na dostrzeganiu nieistniejących pasm oraz zmianie jasności sąsiednich obszarów, które znacznie różnią się jasnością. Efekt ten opisał w 1972 roku F. Ratliff – fizjologiczny proces tłumaczący to zjawisko to tzw. hamowanie oboczne. Najlepiej widać to na rysunku poniżej – krawędź białej płaszczyzny sąsiadująca z czernią wydaje się rozjaśniona, a krawędź czarnej – ciemniejsza.

Siatka Hermana

Złudzenia optyczne, w których dochodzi do zaburzenia percepcji światła to m.in. Siatka Hermana. Obrazek tworzą czarne kwadraty poprzedzielane białą siatką. W miarę przesuwania po nim wzroku, na przecięciach siatki zauważyć można szare kropki. Jeśli nasz wzrok zatrzyma się na dłużej w jednym miejscu, nagle znikają te punkty.

Irradiacja

Istnieją także iluzje optyczne, które wykorzystują to, że pole podrażnienia fizjologicznego na siatkówce naszych oczu zajmuje większą powierzchnię, aniżeli rzeczywista wielkość postrzeganego obrazu. Dzieje się tak, gdyż receptory na siatkówce połączone są w grupy. Taką złudzeniem optycznym jest irradiacja. Pomimo, iż obydwa kwadraty są tej samej wielkości, to ten biały na ciemnym tle wydaje się być większy niż czarny na tle jasnym.

Kontrast równoczesny

Złudzenia optyczne polegające na tym, że barwa oraz jasność postrzeganego obiektu zależą od tła, na którym obiekt został umieszczony noszą nazwę kontrastu równoczesnego. Obserwowany obiekt ma tendencję do przyjmowania barwy dopełniającej do barwy otoczenia i odwrotnie. Przykłady: szare kwadraty mają taką samą jasność, jednak kwadrat otoczony kolorem czarnym wydaje się być jaśniejszy od otoczonego bielą, kolor czerwony zdaje się być mocniejszy, jeśli zostanie umieszczony na tle zielonym.

Kontrast następczy

Inne iluzje optyczne, które polegają na zmianie widzianych barw to także kontrast następczy, innymi słowy obraz następczy lub powidok. Zjawisko to polega na tym, że jeśli będziemy się wpatrywać w jakiś kształt, a następnie odwrócimy od niego wzrok, nasze oczy ujrzą przez chwilę ten sam, zamazany kształt w barwie dopełniającej. Przykładowo: czerwone zachodzące słońce pozostawi w naszym wzroku okrąg o barwie zielono-niebieskiej.

Efekt McCollough

Inne złudzenia optyczne wykorzystujące grę świateł to m.in. Efekt McCollough. W wyniku długotrwałego spoglądania na pokolorowane kształty (mogą to być poziome lub pionowe linie), nasz wzrok będzie kojarzył te kształty z takimi właśnie kolorami. W związku z tym ujrzenia podobnego kształtu wywoła przed naszymi oczami automatyczne wrażenie poświaty tego samego koloru.

Figura i tło

Figura i tło to złudzenia optyczne, które stały się popularne dzięki duńskiemu psychologowi Edgarowi Rubinowi, który w 1915 roku opublikował rysunek, znany jako iluzja twarz-wazon. Złudzenia optyczne figura i tło polegają na dwuznaczności figury i tła. W normalnych warunkach odróżnienie figury od tła jest stosunkowo łatwe i szybkie, jednak w pewnych okolicznościach nasz mózg może mieć z tym problem – obserwator widzi białą wazę na czarnym tle – wówczas biel staje się figurą, albo dwa czarne profile na białym tle – wtedy czerń jest figurą.

Sześcian Neckera

Iluzje optyczne wykorzystujące efekt dwuznaczności figur to także sześcian Neckera. Louis Albert Necker to szwajcarski naukowiec, który w 1832 roku opublikował ryciny przedstawiające sześcian, zmieniający swe położenie podczas oglądania. Efekt ten uzyskuje się poprzez usunięcie z ilustracji wszelkich wskazówek dotyczących głębi. Obserwując sześcian Neckera naszym oczom okazuje się układ linii, który sugeruje sześcian. Jednak nasz mózg musi rozwiązać pewną dwuznaczność – ustalić, który z rogów sześcianu znajduje się bliżej.

Zobacz też:

• 22 cudowne, niesamowite i rzadkie zjawiska naturalne, które występują na Ziemi
• Tajemnicze stwory żyjące w głębiach oceanów
• Największe owady na świecie
• Najdziwniejsze iluzje optyczne, które można zobaczyć w miejscach publicznych
• 11 niesamowitych iluzji optycznych, które stworzyła natura


Źródła: (1),(2)