20 rzeczy wynalezionych przez przypadek

Jest wiele rzeczy, które są wynikiem wieloletnich badań i ciężej pracy naukowców. Z drugiej strony istnieje również sporo rzeczy, które zostały wynalezione przez przypadek. Przedstawiamy 20 rzeczy, które zostały wynalezione przez pomyłkę, przypadek czy też zbieg okoliczności, a dzięki spostrzegawczości naukowców, dzisiaj możemy o nich mówić. Wiele z nich ułatwia nam codzienne życie, kilka zmieniło historię ludzkości, a nawet zrewolucjonizowało medycynę.

1. Penicylina

W 1928 roku szkocki bakteriolog poszukując szczepionki na tyfus, zauważył, że na pozostawionej bez zamknięcia szalce zawierającej chorobotwórcze bakterie (gronkowce) wyrosła pleśń. Fleming zaobserwował również, że dookoła miejsca gdzie rozwijała się pleśń przestały rosnąć bakterie, a to oznaczało, że pleśń wydzielała bakteriobójczą substancję. Przez kilka kolejnych lat badał to zjawisko, aż odkrył penicylinę G, która działa silnie bakteriobójczo, a łagodnie dla człowieka.

Penicylina była pierwszym antybiotykiem, który wyeliminował wiele chorób i uratował życie milionom ludzi. Fleming za swoje przypadkowe odkrycie otrzymał nagrodę Nobla w 1945 roku (wraz z Howardem Floreyem i Ernstem Chainem, którzy zdołali wyizolować odkrytą przez szkota substancję).

„To natura wyprodukowała penicylinę, ja ją tylko odkryłem” – powiedział Alexander Fleming.

2. Sztuczny neuron

Grupa naukowców z Wydziału Metali Niezależnych krakowskiej AGH ogłosiła stworzenie pierwszego w Polsce sztucznego neuronu w 2013 roku. Profesor Konrad Szaciłowski sam wspomina, że przełomowym momentem w pracach nad tym sztucznym wynalazkiem był przypadek. Zaczęło się od wizyty rzecznika prasowego uczelni i w trakcie pokazu dla prasy okazało się, że efekt eksperymentu był tylko i wyłącznie wynikiem nieprawidłowego działania aparatury.

„Mieliśmy dwa wyjścia – albo wycofać materiał z emisji albo dokonać rzeczywistego odkrycia” – tak wspomina ten moment prof. Konrad Szaciłowski w wywiadzie dla platonTV. Grupa naukowców w ciągu trzech dni od tego wydarzenia dokonała właściwego odkrycia i pierwszy polski sztuczny neuron stał się faktem.

3. Kuchenka mikrofalowa

Gdyby nie przypadkowe odkrycie w wojskowym laboratorium prawdopodobnie nie byłoby tego urządzenia w naszych kuchniach. Amerykański inżynier Percy Spencer pracował nad wytwarzaniem fal elektromagnetycznych stosowanych w urządzeniach radarowych. W trakcie testów zauważył, że mikrofale roztopiły batonik w jego kieszeni, co go zaintrygowało i skłoniło do prowadzenia prac w zupełnie innym kierunku. Percy Spencer opatentował swój wynalazek 8 października 1945 roku nazywając go kuchenką mikrofalową do gotowania.

Warto przy okazji wspomnieć, że pierwsza mikrofalówka, która trafiła do sprzedaży w 1947 roku ważyła ponad 300 kilogramów i miała około 150 cm wysokości! Kosztowała od 3 do 5 tysięcy dolarów (różne źródła podają inne kwoty).

4. Kevlar

Kevlar to jeden z najmocniejszych materiałów na świecie, który odkryła chemiczka polskiego pochodzenia Stephanie Kwolek. W 1965 roku w laboratoriach firmy DuPont pracowała nad alternatywą dla stalowych wzmocnień stosowanych w oponach rowerowych. W wyniku eksperymentów Stephanie Kwolek otrzymała włókno o nadzwyczajnej lekkości i wytrzymałości, którego nigdy wcześniej nie udało się uzyskać w warunkach laboratoryjnych.

Kevlar, który jest pięć razy mocniejszy od stali stosowany jest do produkcji kamizelek kuloodpornych, kasków, hełmów ochronnych, butów sportowych, rakiet tenisowych, a nawet jeansów.

5. Promienie rentgenowskie

W dzisiejszych czasach promienie rentgenowskie to podstawowe narzędzie diagnostyczne. Odkrycie ich właściwości zawdzięczamy spostrzegawczości niemieckiego fizyka Wilhelma Conarda Röntgena. W 1895 roku Wilhelm badał promienie katodowe. Podczas prac włożył rękę między rurę próżniową, a ekran i zauważył wówczas ciemne cienie kości na tle lekko zacienionego zarysu swojej dłoni. To zaintrygowało naukowca i skłoniło do dalszych obserwacji.

Na pierwszym udokumentowanym zdjęciu RTG uwieczniona została ręka żony Wilhelma Röntgena. W 1901 roku niemiecki wynalazca otrzymał za swoje odkrycie pierwszą Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki.

6. Teflon

Politetrafluoroetylen (PTFE) to materiał, który towarzyszy nam każdego dnia. Roy Punkett prowadził w firmie DuPont badania nad substancjami znajdującymi zastosowanie w chłodnictwie. W 1938 roku w czasie jednego z eksperymentów odkrył substancję o niezwykłych właściwościach, która charakteryzowała się nie tylko odpornością na wysokie i niskie temperatury, ale również miała współczynnik tarcia zbliżony do lodu.

Francuski inżynier Mark Gregoire znając właściwości teflonu wyprodukował w połowie lat pięćdziesiątych pierwszą patelnię pokrytą właśnie tą substancją. Dwa lata później powstała firma Tefal produkująca patelnie z powłoką zapobiegającą przywieraniu, którą dziś zna chyba każdy z nas.

7. Płatki kukurydziane

Dr John Harvey Kellogg i jego brat Will Keith gotowali pszenicę dla pacjentów sanatorium w Battle Creek w stanie Michigan. W natłoku obowiązków zapomnieli o niej, a ponieważ mieli ograniczony budżet, zamiast wyrzucić rozgotowaną papkę, zdecydowali, że ją rozwałkują aby uzyskać długie ciasto. Niestety ciasto nie było zwarte, lecz po wystudzeniu i osuszeniu stało się chrupiące. Danie tak posmakowało pacjentom, że w 1906 roku Will Keith, który zajmował się finansami zakładu, zdecydował otworzyć własne przedsiębiorstwo Kellogg Company i wypuścił na rynek płatki kukurydziane.

Co ciekawe John Harvey Kellogg uznawany jest również za wynalazcę masła orzechowego.

8. Zapałki

W 1826 roku brytyjski farmaceuta John Walker użył drewnianego patyka do mieszania chemikaliów. Po kilku minutach zauważył, że substancja zdążyła wyschnąć. Walker próbował się jej pozbyć pocierając patykiem o komin i wówczas patyk zaczął płonąć.

Warto przy okazji wspomnieć, że kilka mieszanek chemicznych, które ulegały zapłonowi w wyniku nagłej eksplozji było już znanych. Żadna z nich nie potrafiła jednak przekazać płomienia do wolno palącej się substancji, takiej jak drewno. Walker nie zdecydował się na opatentowanie swojego wynalazku, przez co nie dorobił się na nim ani majątku, ani sławy. Wynalezienie zapałek przypisano mu dopiero po jego śmierci. Zapałki jakie znamy obecnie przeszły po drodze kilka modyfikacji i są dużo bardziej bezpieczne – John Walker do produkcji swoich zapałek używał bowiem niebezpiecznego i cuchnącego kwasu siarkowego.

9. Dynamit

Dawniej powszechnie używanym materiałem wybuchowym była nitrogliceryna, która była skuteczna, ale bardzo niestabilna. Szczególnie niebezpieczny był transport oraz przechowywanie substancji. W 1867 roku Alfred Nobel w trakcie eksperymentów z nitrogliceryną przez przypadek wylał jedną fiolkę z tą substancją. Zaobserwował, że nitrogliceryna zmienia się w trwałą masę, a co ciekawe i najważniejsze, że nie wybuchła. Środkiem stabilizującym, który zapobiegł wybuchowi były ziarenka piasku.

Opatentowany w 1867 roku przez Alfreda Nobla dynamit początkowo zawierał 75% nitrogliceryny i 25% ziemi okrzemkowej. Wynalazek Nobla stał się prawdziwym hitem – w pierwszym roku wytworzono około 11 ton dynamitu, a 5 lat później produkcja wynosiła już 1350 ton rocznie.

10. Super mocny klej

W 1942 roku Harry Coover z Kodak Laboratories w trakcie prac nad soczewką do broni palnej, otrzymał silnie klejący cyjanoakrylan. Stwierdził wówczas, że jego przypadkowy wynalazek jest zupełnie bezużyteczny. Po 9 latach Coover powrócił do prac na substancją odkrytą przypadkowo, a w 1958 r. przyczynił się do wypuszczenia na rynek kleju „Super Glue”.

Amerykański chemik i wynalazca ma na swoim koncie około 460 patentów, a w 2004 roku za swoje zasługi otrzymał złoty medal od Industrial Research Institute.

11. Rzep

Rzepy to popularne zapięcia, które mocno ułatwiają życie. W 1941 roku młody szwajcarski inżynier-elektryk, George De Mestral, wracając ze spaceru po Alpach zauważył, że on oraz jego pies pokryci są owocostanem łopianu. Jak przystało na naukowca, ciekawość nie dawała mu spokoju, więc postanowił przyjrzeć się mechanizmowi czepnemu rośliny pod mikroskopem.

System mikro haczyków tak go zachwycił, że pojechał do Lyonu, aby u tamtejszych krawców spróbować zrealizować swój pomysł, chociaż początkowo nikt nie wierzył, że jego wynalazek będzie czymś przydatnym. W 1955 roku De Mestral opatentował swój wynalazek w Szwajcarii, najważniejszych krajach Europy, USA i Kanadzie pod nazwą VELCRO® (jest to połączenie francuskich słów velours i crochet oznaczających welwet i haczyk). Po raz pierwszy rzepy wykorzystane były na pokazie mody w Nowym Jorku w 1959 roku. Obecnie rzep z powodzeniem zastępuje zamki błyskawiczne, klamry i guziki, a roczna produkcja taśmy rzepu wystarczyłaby do dwukrotnego opasania kuli ziemskiej 🙂

12. Viagra

Niebieska pigułka, która uratowała życie seksualne wielu mężczyzn, powstała zupełnie przypadkowo. Działanie Viagry, a tak właściwie jej składnika aktywnego (cytrynianu sildenafilu) zostało odkryte podczas badań nad preparatami, które miały być stosowane w leczeniu nadciśnienia i dusznicy bolesnej. W trakcie testów klinicznych prowadzonych przez firmę Pfizer, okazało się, że efektem ubocznym leku jest erekcja. W ciągu zaledwie jednego roku Viagra stała się najpopularniejszym lekiem świata (sprzedaż Viagry generuje około 1.6 miliarda dolarów przychodu każdego roku!).

13. Coca-Cola

W 1886 roku John Pemberton, amerykański farmaceuta eksperymentował w celu wynalezienia leku na ból głowy. Zmieszał syrop z koki, orzeszki kola i cukier tworząc w ten sposób swój drugi napój na bazie liści koki i orzechów koli (pierwszy nosił nazwę Pemberton’s French Wine Coca). Nie podejrzewał wówczas, że stworzy recepturę, która po rozcieńczeniu stanie się najpopularniejszym napojem słodzonym na świecie.

W pierwszych latach sprzedaż Coca-coli nie była rentowna. Po śmierci Pembertona od jego spadkobierców spółkę odkupił Asa Griggs Candler (29 stycznia 1892 roku zarejestrował markę Coca-Cola) i dzięki jego zabiegom marketingowym napój stał się hitem – już w 1912 roku zyski ze sprzedaży napoju osiągnęły 50 mln dolarów. Pierwsze hasło reklamowe gazowane napoju brzmiało: „Coca Cola .Pyszne, orzeźwiające! Ekscytujące! Ożywcze!”. Coca-cola w puszkach pojawiła się z kolei w 1955 roku.

14. LSD

W 1943 roku szwajcarski naukowiec dr Albert Hofmann pracował nad środkiem pobudzającym układ oddechowy i układ krążenia. Testy przeprowadzone na myszach nie przyniosły żadnych efektów. Podczas pobytu w laboratorium Hofmann mimowolnie wchłonął niewielką ilość substancji i nagle poczuł, że wszystko wkoło faluje. Trzy dni później naukowiec świadomie przyjął LSD, a w kolejnych dniach przeprowadził kilka eksperymentów na sobie i swoich kolegach, które następnie opisał. Do końca swych dni Hofmann wierzył w terapeutyczne właściwości LSD.

15. Lody na patyku

W 1905 roku w San Francisco była mroźna zima, a jedenastoletni wówczas Francis William Epperson zostawił na zewnętrznym parapecie okna kubek oranżady z mieszadełkiem w środku. O napoju oczywiście zapomniał i pobiegł bawić się z kolegami. Rano znalazł oranżadę, a kiedy pociągnął za kijek i spróbował zamrożonego napoju był zachwycony. W 1922 roku Epperson wprowadził na rynek markę lodów na patyku o nazwie „Epsicle” (którą kilka lat później zmienił na Popsicle). 2 lata później wynalazca opatentował swój pomysł, a w 1929 roku sprzedał go firmie Joe Lowe Company z Nowego Jorku. Lody „Popsicle” istnieją do dziś, a właścicielem marki jest koncern Unilever.

16. Chipsy

Chipsy są niewątpliwie jedną z najpopularniejszych przekąsek na całym świecie. Ich wynalezienie zawdzięczamy szefowi kuchni w Carey Moon Lake Mouse w Saratoga Springs (USA) oraz wybrednemu klientowi, który 24 sierpnia 1853 roku odwiedził lokal, w którym pracował George Crum. Klient zamówił talerz smażonych ziemniaków. Pech chciał, że każda porcja, która została wydana przez kucharzy wracała z informacją, że klient prosi o to, by ziemniaki były cieńsze i bardziej wysmażone. Zdenerwowany Crum pociął więc ziemniaki na bardzo cienkie paseczki, upiekł w głębokim tłuszczu na chrupko, a następnie przesadnie posolił i przyprawił. Ku jego zaskoczeniu klient był zachwycony i natychmiast poprosił o dodatkową porcję.

Nowe danie zaczęto sprzedawać jako „Saratoga chips” oraz „ziemniaczane chrupki”. W 1860 roku Crum otworzył swoją własną restaurację, a ziemniaczane chipsy, które sprzedawał były lokalnym przysmakiem.

17. Żółte biurowe karteczki

Amerykański chemik Spencer Silver opracował klej, który działał na tyle silnie, by skleić dwa arkusze papieru, lecz jednocześnie był na tyle słaby że można było rozłączyć te arkusze, bez rozrywania kartek. Przez ponad 5 lat próbował zainteresować kierownictwo firmy 3M swoim wynalazkiem, z mizernym skutkiem.

Wszystko zmieniło się za sprawą Arthura Fry, który uczestniczył w seminarium prowadzonym przez Silvera. Arthur Fry był śpiewakiem w kościelnym chórze i bardzo irytował go fakt, że papierowe zakładki wypadają mu z nut. To właśnie on zaproponował, by za pomocą wynalezionego przez Silvera kleju stworzyć samoprzylepne karteczki. Po kilku kolejnych latach eksperymentów i udoskonaleń „Post-it-notes” wprowadzono do sprzedaży w kwietniu 1980 roku. W ciągu zaledwie 2 lat samoprzylepne karteczki stały się hitem w biurach, szkołach, laboratoriach i bibliotekach.

18. Ciastolina

Joseph McVicker stworzył w latach 30. mieszankę składającą się z mąki, wody, soli, oleju mineralnego oraz boraksu, która idealnie sprawdzała się jako środek do usuwania sadzy z tapet, w czasach ogrzewania domów za pomocą węglowych pieców. Po wojnie, gdy węgiel został wyparty przez ogrzewanie gazowe firma McVickera była u progu bankructwa. Całkowicie przypadkowo biznes uratowała pracująca z dziećmi szwagierka, która zaniosła trochę mieszanki do przedszkola. Dzieci uwielbiały bawić się „ciastem”, wobec czego w 1956 roku powstała firma Rainbow Crafts produkująca barwioną ciastolinę. Już 2 lata później roczna sprzedaż nowej, nietoksycznej zabawki dla dzieci o nazwie „Play-Doh” przekroczyła 3 miliony dolarów!

19. Guma wulkanizacyjna

Charles Goodyear, który w latach 30 XIX wieku prowadził sklep z materiałami rolniczymi zaczął eksperymenty z gumą elastyczną. Uzyskiwana z naturalnego kauczuku guma była już dobrze znana, lecz kompletnie nieodporna na warunki atmosferyczne: w mrozie twardniała, w upale – topiła się. By to zmienić Goodyear bezskutecznie dodawał do niej różne substancje podczas swoich eksperymentów.

Pewnego dnia Charles odwiedził warsztat swojego przyjaciela Nathaniela Haywarda, który pokazał mu gumę z dodatkiem siarki – podekscytowany Goodyear tak energicznie machał rękami, że trzymane przez niego gumowe rury wpadły prosto do rozgrzanego pieca, zmieniając przy tym swą barwę i wydzielając charakterystyczny smród. Przez kolejne miesiące Goodyear badając ten rodzaj gumy odkrył, że jest on bardziej odporny na niskie i wysokie temperatury niż zwykły kauczuk.

15 czerwca 1844 roku Charles Goodyear opatentował wulkanizację kauczuku. Mimo swojego przełomowego wynalazku Goodyear zmarł w nędzy, a założone 28 lat po jego śmierci przedsiębiorstwo przemysłu gumowego Goodyear Tire and Rubber Company (w skrócie Goodyear) nazwano na jego cześć. Z nowo-powstałą firmą ani on, ani jego rodzina nie mieli jednak nic wspólnego.

20. Szampan

Szampan to kolejny wynalazek, który powstał przez totalny przypadek, a w procesie jego wynalezienia duży udział miały warunki pogodowe. Ujemne temperatury, które panowały pod koniec XV wieku w Europie sprawiły, że zamarzły kanały w Wenecji oraz rzeka Tamiza. Mrozy dotarły również do winnic opactwa Hautvillers w Szampanii, w których mnisi produkowali wina.

Bardzo niskie temperatury sprawiły, że proces fermentacji wina został wstrzymany i rozpoczął się ponownie na wiosnę. Okazało się jednak, że w winie pojawiły się pęcherzyki dwutlenku węgla, czyli bąbelki. Początkowo nie były one przyjęte entuzjastycznie, gdyż pojawienie się bąbelków w winie uznano za partactwo. Szampana spopularyzował dopiero żyjący pod koniec XVII wieku mnich Dom Pierre Pérignon. Pochodzący z Francji benedyktyn wprowadził kilka innowacji (mieszanie surowca pochodzącego z wielu winnic; ulepszone zamknięcie butelki; wprowadzenie butelek z grubego szkła), które poprawiły m.in. jakość trunku.

Lubisz ciekawostki? Przeczytaj również:

• Najważniejsze wynalazki w historii ludzkości
• Największe wynalazki Polaków
• Epokowe wynalazki medycyny, dzięki którym żyjemy
• 20 ciekawostek o Morzu Bałtyckim
• Ciekawostki o Polsce


źródła: (1), (2), (3), (4), (5), (6), (7), (8), (9), (10), (11), (12), (13), (14), (15), (16), (17), (18), (19), (20)