Wyżyna Krakowsko-Częstochowska obfituje w różnego rodzaju ciekawostki przyrodnicze, a Pustynia Błędowska jest jej perełką. Jest to największy obszar piasków lotnych, o pochodzeniu antropogenicznym w Europie. Zamieszkuje ją wiele gatunków fauny i flory przystosowanej do trudnych warunków wydmowych. Z pewnością warto zagłębić się w jej niepowtarzalne piękno.
Pustynia Błędowska – położenie i powstanie
Pustynia Błędowska znajduje się na pograniczu dwóch województw – Małopolskiego i Śląskiego oraz dwóch wyżyn – Śląskiej i Olkuskiej. Rozciąga się na północ od miejscowości Chechło, na zachód do granic Dąbrowy Górniczej, na wschodzie zahacza o wieś i gminę Klucze, na południu graniczy z polami uprawnymi i lasami. Przecina ją na pół strumień Biała Przemsza. Całość jest częścią jury Krakowsko – Częstochowskiej, znajduje się w Parku Krajobrazowym Orlich Gniazd, jest również objęta programem ochrony siedlisk Natura 2000. Jej powierzchnia wynosi około 32 km², z czego około 35% stanowią lotne piaski.
Legenda o Pustyni Błędowskiej głosi, że za powstanie w tym miejscu pustyni odpowiedzialne są diabły, którym hałas z pobliskich kopalń srebra i ołowiu przeszkadzał w naradach. Zirytowane czorty postanowiły pozbyć się źródła problemu. Jeden z nich poleciał nad morze Bałtyckie, wziął wielki wór piasku z zamiarem zasypania kopalń, jednak zahaczył o wieżę pobliskiego kościoła, a piach rozsypał się wokół Olkusza. Jak w każdej legendzie także w tej znajdziemy ziarnko prawdy, bowiem pustynia powstała tu wskutek działalności człowieka. Dynamicznie rozwijający się przemysł górniczy i sukcesywne karczowanie lasów doprowadziło do opadu wód gruntowych. Na pustym terenie szybko zaczęły zachodzić procesy jałowienia i wytworzył się specyficzny mikroklimat.
fot. depositphotos
Pustynia Błędowska w Chechle
Pustynia Błędowska – ekosystem i zagrożenia
Ekosystem polskiej Sahary jest fenomenem na skale europejską. Występują tu rzadkie wydmy śródlądowe, ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe oraz stanowiska łęgowe. Żyje tu wiele gatunków roślin charakterystycznych raczej dla krajobrazu nadmorskiego m.in. piaskownica Zwyczajna, czy Turzyca Piaskowa. Wykształcił się tu nawet endemit – Warzucha Polska, któremu bliżej do roślinności górskiej.
Fauna pustynna to w dużej mierze owady i ptaki. Żeruje tu drapieżny chrząszcz – Trzyszcz oraz Mrówkolew, podobny do ważki owad, którego drapieżne larwy przygotowują lejowate pułapki, w które wpadają mrówki. Mieszkają tu także lubujące się w klimatach stepowych ptaki – Kulony i Dzięcioł czarny (największy ze swojego gatunku w Europie). Dolinę Białej Przemszy zamieszkują przywleczone z Ameryki piżmaki i rodzime bobry. W pobliskich lasach i bujnych częściach pustyni można spotkać sarny, dziki i jelenie.
Głównym zagrożeniem dla Pustyni Błędowskiej jest jej zarastanie. Wysokie drzewa i krzewy ograniczają wpływ wiatru przez co zmienia się roślinność, stopniowo nikną w tym procesie charakterystyczne dla tego terenu wydmy. Duża ilość martwej materii organicznej takiej jak szyszki, igły, gałęzie tworząc humus wypiera gatunki piaskowe. Również rozjeżdżanie, czyli turystyka motorowa i quady w nie wyznaczonych do tego miejscach niszczą murawy. Jedyną możliwością ochrony Pustyni Błędowskiej jest karczowanie oraz usuwanie nasion roślin niepożądanych. Wycinka pozwala na przywrócenie procesów eolicznych, czyli działalności wiatru.
Zarośnięta część Pustyni Błędowskiej widziana z góry Czubatka // fot. depositphotos
Pustynia Błędowska w Chechle
Pustynia Błędowska – turystyka
Dzięki uporczywym działaniom lokalnych władz oraz współpracą z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska udało się pozyskać środki z Unii Europejskiej i systematycznie od lat 2000 zostaje przywracany pustynny charakter tego miejsca. Wyznaczono specjalne trasy dla quadów i motocrossów. Przez północną część pustyni przebiega żółty szlak idealny dla wędrówek pieszych bądź konnych.
Na Pustyni Błędowskiej Znajdują się trzy popularne punkty widokowe:
• Najwyższy z nich – wzgórze Czubatka (382 m n.p.m.), widać stąd panoramę Pustyni aż po Dąbrowę Górniczą. Ten punkt widokowy Pustyni Błędowskiej znajduje się w miejscowości Klucze.
• najpiękniejszy – Dąbrówka (355 m n.p.m.). Ten punkt widokowy mieści się w miejscowości Chechło. Jest on o tyle ciekawy, że oprócz wspaniałych widoków, istnieje również bezpośrednie dojście do Pustyni.
• najnowszy z bogatą infrastrukturą powstały w 2018 roku – Róża Wiatrów, który łączy ze sobą szlaki i ścieżki dydaktyczne. To tutaj organizowaną są imprezy okolicznościowe takie jak biegi, koncerty i pikniki rodzinne. Punkt widokowy Róża Wiatrów znajduje się w części Pustyni Błędowskiej do której można dojechać z drogi łączącej Klucze i Hutki (Bolesław).
Pustynia Błedowska – ciekawostki
• Jeszcze na początku XX wieku można tu było zaobserwować burze piaskowe oraz zjawisko fatamorgany. Jeśli uda się oczyścić teren z niepotrzebnych krzewów i drzew, być może zjawisko znów powróci
• Kręcono tu zdjęcia do filmu „Faraon” oraz „W pustyni i w puszczy”. Ponadto Pustynia Błędowska „udawała” Saharę w przygodach Franka Dolasa („Jak rozpętałem drugą wojnę światową”), oraz w teledysku „Nie ma wody na pustyni” grupy Bajm
• Nie zdziwcie się jeśli odwiedzając to miejsce zobaczycie spadochroniarzy – wojsko często wybiera ten obszar jako teren do ćwiczeń skoków ze spadochronem
• Od początku XX wieku pustynia wykorzystywana była jako poligon.
• Nie jest to pustynia w sensie klimatycznym, ponieważ średnia roczna suma opadów wynosi ok. 700mm. Dla porównania na innych pustyniach jest to: Gobi – 107mm, Sahara – 21mm, Atacama – 3mm
• Niegdyś piaski pokrywały prawie 150km². Obszar ten zwany był Wielką Pustynią Błędowską, a w jego skład wchodziły: Pustynia Ryczowska (ok. 1 km²), Dziadowskie Morze, Pustynia Starczynowska (ok.5 km²), Pustynia Błędowska (ok. 32 km²)
Zobacz też:
• Szlak Orlich Gniazd – piękne zamki wtopione w jurajskie skały
• Gród w Biskupinie – pradzieje ziem polskich
• Twierdza Kłodzko – perła architektury obronnej w Polsce
• Podziemia z okresu II wojny światowej w Polsce – tajemnicze miejsca
• Duchy polskich zamków – 10 nawiedzonych zamków, w których straszy
