Epokowe wynalazki, które wymyślili Polacy

Nasi rodacy mają bardzo duży wkład w rozwój cywilizacyjny ludzkości. Na przestrzeni wieków Polacy byli inicjatorami wielu nowatorskich projektów, a ich pomysłowość często decydowała o epokowych momentach dla wielu dziedzin. Lista wynalazków, które istnieją dzięki wyobraźni polskich wynalazców, jest naprawdę imponująca. Niestety w podręcznikach do historii temat patentów naszych rodaków ogranicza się zwykle do Marii Skłodowskiej-Curie i Ignacego Łukasiewicza. Poniżej lista odkryć Polaków, o których nie usłyszycie w szkole.

#1 Kamizelka kuloodporna

Na pomysł kamizelki ochraniającej korpus przed pociskami z broni palnej wpadli Jan Szczepanik i Kazimierz Żegleń. Ten pierwszy publicznie testował swój wynalazek, aby jednoznacznie pokazać jego niezawodność. Pierwsze kamizelki kuloodporne były uszyte z jedwabiu i weszły do powszechnego użycia na początku XX wieku. Potencjał tego wynalazku docenili amerykańscy gangsterzy, którzy od początku używali go w „pracy”, czasami modyfikując dla własnych potrzeb. Wkrótce po odkryciu pojawiły się pociski zdolne przebijać materiał ochronny, więc konieczne były kolejne udoskonalenia. Nowoczesne kamizelki są produkowane zupełnie inaczej niż pierwotne egzemplarze, ale to nasi rodacy pierwsi opracowali pomysł ubrania chroniącego człowieka przed kulami.

#2 Projektor filmowy

Pionierem w konstrukcji aparatów kinematograficznych oraz kamer filmowych był polski przedsiębiorca, operator filmowy i reżyser – Kazimierz Prószyński. Polak pod koniec XIX wieku wynalazł urządzenie nazwane pleografem, które posiadało wszystkie funkcje aparatu do rejestracji i odtwarzania filmów. Prószyński uzyskał patent na swoje urządzenie w 1894 roku, czyli rok przed opatentowaniem przez francuskich braci Lumiere kinematografu. W późniejszych latach był autorem jeszcze kilku epokowych wynalazków – w tym aeroskopu, czyli pierwszej na świecie ręcznej kamery filmowej o napędzie automatycznym ze stabilizacją obrazu. Konstruktor nakręcił nią m.in. w 1911 w Londynie koronację króla Jerzego V, zapoczątkowując tym samym polski film dokumentalny oraz reportaż filmowy. Pracę Prószyńskiego nad prototypem audiobooków przerwało aresztowanie i śmierć w obozie koncentracyjnym.

#3 Krótkofalówka

Wynalazcą pierwszego walkie-talkie był Henryk Magnuski, który pracował dla amerykańskiego koncernu Motorola. Polski inżynier wyjechał do USA w 1939 roku. Wybuch wojny uniemożliwił mu powrót do kraju, więc zaczął prace przy projekcie systemu łączności dla amerykańskiej armii. Wkrótce potem powstało urządzenie SCR-300, które uważa się za pierwszą na świecie krótkofalówkę. Później urządzenie było wielokrotnie modyfikowane i zmniejszano jego rozmiar.

#4 Świetlówka

Pierwsze prace nad zbudowaniem lampy fluorescencyjnej zaczęły się w latach 30. XX wieku. Badania prowadzili wybitni fizycy pod kierownictwem Stefana Pieńkowskiego. Nowatorskie pomysły naszego rodaka wykorzystał Arthur Compton z General Electric, który w 1939 roku zaprezentował pierwszy seryjny zestaw świetlówek na wystawie w Nowym Jorku. Większość używanych obecnie świetlówek zachowała swój charakterystyczny kształt, nadany przez polskiego wynalazcę.

By Vladimír Košina (H.Seldon) – own work, Domena publiczna, Link

#5 Hologram

Ekscentrycznego fizyka Mieczysława Wolfke uważa się za pioniera holografii i wynalazcę prototypu telewizora. O genialności polskiego naukowca świadczy to, że już w wieku 17 lat opracował Telektroskop – urządzenie pozwalające na przesyłanie obrazów za pomocą fal elektromagnetycznych. Dzięki jego nowatorskim pomysłom, 25 lat później udało się zbudować pierwszy telewizor. Teorie Polaka stanowiły inspirację dla wielu wynalazców z zakresu fizyki i holografii. Mieczysław Wolfke był także znany ze swoich kontaktów z ruchami wolnomularstwa i ekscentrycznego stylu bycia.

#6 Ręczny wykrywacz min

Wynalazek oficera Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie bezsprzecznie przyczynił się do zwycięstwa aliantów. Józef Kosacki zrzekł się praw do patentu na opracowane urządzenie, które było używane przez armie na całym świecie, aż do lat 90 ubiegłego stulecia. Inspiracją do opracowania wykrywacza był wypadek widziany przez por. Kosackiego w 1941 roku, kiedy to oddział 14 pułku ułanów 10 Brygady Kawalerii Pancernej wpadł na miny przeciwdesantowe. „Polish Mine Detector” po raz pierwszy został wykorzystany w II bitwie pod El Alamein, gdzie przechylił szalę zwycięstwa na korzyść zachodniej koalicji. Później wielokrotnie znajdował zastosowanie w walkach w Europie i Afryce.

#7 Wycieraczki samochodowe i resory

Józef Hofmann oprócz tych dwóch epokowych wynalazków, opatentował jeszcze ponad 60 równie innowacyjnych rozwiązań. Wśród pomysłów polskiego pianisty znajduje się między innymi system będący dalekim przodkiem nawigacji GPS. Odkrywca opatentował również spinacze do papieru wycieraczki samochodowe (jego pomysł wdrożony został do seryjnej produkcji w fabryce Forda) i udoskonalił proces nauki gry na fortepianie. Jego geniusz objawił się już w wieku dziecięcym, a nowatorskie wynalazki zapewniły mu światową sławę.

#8 Make Up

Kojarzycie markę Max Factor? Założył ją Polak – Maksymilian Faktorowicz (Michaił Faktor), który zaczął produkować produkty pielęgnacyjne w tubkach i wymyślił słowo „make up”. Przedsiębiorca urodził się w biednej wielodzietnej rodzinie żydowskiej, a swój talent rozwijał już w wieku 14 lat, kiedy zaczął pracę w drogerii. W 1929 otrzymał Oscara za charakteryzację, jednak jego największym sukcesem było przygotowanie Borisa Karloffa do roli potwora stworzonego przez Frankensteina. Istotą jego sukcesu w dziedzinie charakteryzacji filmowej była świadomość, że barwoczułość emulsji filmowej (czarno-białej i kolorowej) jest nieco odmienna od barwoczułości oka ludzkiego. Dzięki dokładnemu dobraniu kolorystyki szminek i pudrów twarze aktorów i aktorek miały na ekranie bardziej naturalny wygląd.

#9 Witaminy

Urodzony w Warszawie Kazimierz Funk, jako pierwszy wyodrębnił z otrąb ryżowych witaminę B1 oraz upowszechnił w medycynie pojęcie „witamina”. Zajmował się też chorymi na niedobór tych związków oraz badał możliwości wyizolowania insuliny. Po wybuchu II wojny światowej wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie zmarł w wieku 83 lat. W ostatnim okresie życia analizował przyczyny powstawania komórek rakowych.

#10 Lampa naftowa

Ignacy Łukasiewicz obok Marii Skłodowskiej-Curie jest najbardziej znanym polskim wynalazcą, o którym można nawet usłyszeć w szkole. Pomysłodawca lampy naftowej był także pionierem całego przemysłu naftowego w Europie. Dzięki opracowaniu metody wykorzystywania ropy na skalę przemysłową, dorobił się dużego majątku. Ignacy Łukasiewicz był także społecznikiem – finansował wiele inicjatyw, które miały ogromny wpływ na rozwój lokalnej społeczności. Zmarł 7 stycznia 1882 roku z powodu ciężkiego zapalenia płuc.

#11 Skrzydło typu „Delta”

Kazimierz Siemienowicz w 1650 roku opublikował epokowe dzieło pod tytułem „Artis Magnae Artilleriae pars prima” („Wielkiej sztuki artylerii część pierwsza”). Przez ponad dwieście lat jego podręcznik był w całej Europie podstawą do nauki zasad artylerii. Polski wynalazca był prawdopodobnie pierwszym człowiekiem, który opracował projekt rakiety oraz znalazł zastosowanie dla powszechnych obecnie skrzydeł w kształcie litery delta. Okoliczności jego śmierci nie są do końca znane, a jedna z wersji mówi o śmierci z rąk grupy pirotechników, którzy bali się ujawnienia ich tajemnic zawodowych.

#12 Najbezpieczniejszy fotelik samochodowy

Polski inżynier Janusz Liberkowski wynalazł sferyczny fotelik samochodowy, który zdobył w 2006 roku główną nagrodę w konkursie American Inventor. Pomysł kapsuły ograniczającej wpływ uderzenia w czasie wypadku, powstał po tragicznej śmierci córki inżyniera. Polak za wygraną zarobił milion dolarów, ale seryjna produkcja wynalazku nie trwała długo, ponieważ producent za bardzo ingerował w pierwotny projekt. Obecnie Janusz Liberkowski mieszka w San Jose w Kalifornii (USA), ma żonę i dwójkę dzieci.

#13 Komputer personalny

Jacek Karpiński wynalazł minikomputer K-202, który swoim zaawansowaniem i szybkością działania wyprzedzał światową technologię o kilkanaście lat. Polski inżynier i elektronik był jednocześnie bohaterem narodowym, wielokrotnie nagradzanym wysokimi odznaczeniami państwowymi. Uczestniczył w Powstaniu Warszawskim, jako żołnierz Szarych Szeregów w Batalionie Zośka. Po wojnie był prześladowany przez UB, ale z pobudek patriotycznych nie zgodził się na produkcję jego wynalazku poza granicami Polski. Nie znalazł wsparcia ze strony komunistycznych władz, przez co jago wynalazek nie miał szansy na rozwój.

#14 Peryskop odwracalny

Rudolf Gundlach był twórcą wynalazku, który w 1934 roku zrewolucjonizował konstrukcję broni pancernej. Major Wojska Polskiego opracował także wiele innych pomysłów dla armii, ale to właśnie peryskop odwracalny przyniósł mu sławę. Dzięki jego koncepcji urządzenie umożliwiało obserwacje dookólną (o 360°), bez odwracania głowy obserwatora. Wynalazek był używany w większości czołgów, które brały udział w II wojnie światowej i do dziś znajduje się na wyposażeniu polskich wozów bojowych.

#15 Adrenalina

Napoleon Cybulski wraz ze swoim uczniem Władysławem Szymonowiczem wyizolował adrenalinę z nadnerczy. Polski lekarz był także pionierem światowej endokrynologii i wynalazcą urządzenia do pomiaru szybkości przepływu krwi w tętnicach (fotohemotachometru). Jego badania przyśpieszyły diagnozowanie padaczki i guzów mózgu. Trzykrotnie nominowano go Nagrody Nobla, rozwijał również swoje zainteresowanie hipnotyzmem i opublikował około 100 prac.

Zobacz też:

• Epokowe wynalazki medycyny, dzięki którym żyjemy
• Najważniejsze wynalazki w historii ludzkości
• 7 starożytnych chińskich wynalazków używanych do dziś
• Żelazko, lodówka i inne – jak wynaleziono rzeczy, których używamy codziennie


źródła: (1),(2),(3),(4),(5),(6),(7),(8),(9),(10),(11),(12),(13),(14),(15)