Top 16 ciekawostek o starożytnym Rzymie

Rzym, stolica Włoch – wieczne miasto, którego architektura pochodzi ze wszystkich epok historycznych zachwyca turystów z całego świata. W starożytności Rzym był największym miastem tamtych czasów i stolicą Imperium Rzymskiego, które rozciągało się na 3 kontynentach: Europie, Azji i Afryce. Przedstawiamy 15 ciekawostek o starożytnym Rzymie.

#1. Legenda o założeniu Rzymu

Rzym założono w 735 r. p.n.e. Z wydarzeniem tym jest związana legenda o braciach bliźniakach Romulusie i Remusie, których nad rzeką Tyber porzuciła matka, a odnalazła, wychowała i wykarmiła wilczyca, nazwana Wilczycą Kapitolińską. Podobno stało się to w okolicach jednego ze wzgórz Rzymu – Kapitolu.

Łacińska nazwa miasta „Roma” wzięła się ponoć od jednego z bliźniąt – Romulusa. Ten zabił swego brata, Remusa i stał się pierwszym królem Rzymu. Do dziś Wilczyca Kapitolińska karmiąca Romulusa i Remusa jest symbolem Rzymu oraz jednego z dwóch największych klubów piłkarskich miasta – AS Roma.

#2. Starożytny Rzym rozciągał się na 7 wzgórzach

Rzym wzniesiono na 7 wzgórzach, które znajdują się na wschodnim, lewym brzegu Tybru. Pełniły one bardzo ważną rolę w mitologii, religii i w polityce antycznego Rzymu:
• Awentyn (Mons Aventinus): początkowo nie cieszył się zbyt dobrą sławą i nie wchodził w skład miasta. Dopiero za czasów cesarstwa stał się ulubioną dzielnicą rzymskiej arystokracji pełną luksusowych willi i pałaców
• Palatyn (Mons Palatinus): według tradycji i najnowszych badań archeologicznych w tym miejscu znajdowała się najstarsza osada rzymska, tzw. Roma quadrata
• Kwirynał (Collis Quirinalis): najwyższe z 7 wzgórz, które pod koniec republiki (I w. p.n.e.) przeobraziło się w dzielnicę pałaców i ogrodów. Dziś znajduje się tam pałac Prezydenta Republiki Włoch, oraz barokowy kościół św. Andrzeja
• Wiminał (Collis Viminalis): położone w środkowo-wschodniej części miasta. Cesarz Dioklecjan zbudował tu termy
• Celius (Mons Caelius): w starożytności mieszkali tu zamożni Rzymianie
• Eskwilin (Mons Esquilinus): w okresie republiki był zamieszkany przez ubogą ludność rzymską. Dziś na wzgórzu znajduje się bazylika Matki Bożej Większej oraz Bazylika św. Piotra w Okowach
• Kapitol (Mons Capitolinus): od początków Rzymu Kapitol był twierdzą i sanktuarium oraz symbolem miasta

#3. Rzym już w starożytności miał ponad 1 milion mieszkańców

Nie dość, że Rzym był największym miastem w czasach starożytnych, to liczba jego ludności przekroczyła milion. To najstarsze z miast, które istnieją do dziś, a ich liczba mieszkańców przekracza 1 milion.

#4. SPQR – Senatus PopulusQue Romanus

Tajemniczy skrót, który można ujrzeć podczas zwiedzania stolicy Włoch na pojazdach komunikacji miejskiej, na licznych, fontannach, czy innych zabytkach, a także znajduje się na herbie miasta – SPQR oznacza – „Senatus PopulusQue Romanus”, czyli „Senat i Lud Rzymski”. W czasach starożytnych była to oficjalna nazwa Cesarstwa Rzymskiego, a skrót SPQR był częścią godła państwowego.

#5. Aquila – insygnium legionów rzymskich

Z czasem do herbu Cesarstwa weszła Aquila, czyli z łaciny „Orzeł”. Był on także insygnium legionów rzymskich, a jego znaczenie religijne związane było z kultem Jowisza, którego orzeł był posłańcem. Współcześnie Aquila znajduje się na herbie jednego ze słynnych klubów rzymskich – Lazio.

#6. Koloseum było darem Flawiuszów dla ludu rzymskiego

Amfiteatr Flawiuszów, czyli Koloseum było darem dla ludu rzymskiego, w myśl zasady, że „lud chce chleba i igrzysk”. Budowę Koloseum rozpoczął cesarz Wespazjan, natomiast dokończył Tytus Flawiusz. Inaugurację obiektu uświetniło 100-dniowe święto, podczas którego na arenie miały miejsce walki z udziałem gladiatorów oraz dzikich zwierząt.

#7. Co oznacza „Veni, vidi, vici”?

Jednym z najsłynniejszych cesarzy rzymskich był Gajusz Juliusz Cezar. Był bardzo inteligentnym i skutecznym przywódcą wojskowym. W 47 p.n.e. Farnakes II, król Pontu rzucił wyzwanie Rzymowi. Dla Juliusza Cezara pokonanie Pontu nie stanowiło problemu, całą sprawę rozstrzygnął podczas ekspresowej kampanii, która zakończyła się zwycięską bitwą pod Zelą. W liście do Senatu napisał krótko: „Veni, vidi, vici”, czyli „Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem”.

#8. Kto powiedział: „Kości zostały rzucone”?

Gajusz Juliusz Cezar w 49 roku p.n.e. wypowiedział także inne zdanie, które przeszło do historii – „Kości zostały rzucone” (Alea iacta est). Miało to miejsce podczas przekraczania rzeki Rubikon stanowiącej granicę wyznaczoną przez senat, której armia rzymska nie mogła przekraczać. Przekroczenie rzeki stało się zatem początkiem przewrotu polityczno-wojskowego. W tym kontekście do historii przeszło również określenie „przekraczać Rubikon”, które oznacza podjęcie ostatecznej, nieodwołalnej decyzji.

#9. Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu

Rozwojowi gospodarczemu, militarnemu i terytorialnemu starożytnego Rzymu towarzyszył także rozwój sieci dróg. Drogi budowane przez Rzymian były utwardzane i wykładane kamieniem, co na tamte czasy było rozwiązaniem innowacyjnym i bardzo nowoczesnym. Dzięki temu powstało powiedzenie, że „wszystkie drogi prowadzą do Rzymu”. Najstarszą zachowaną do dnia dzisiejszego drogą starożytnego Rzymu jest Via Appia Antica.

#10. Akwedukty

Starożytni Rzymianie byli nie tylko świetnymi wojownikami, lecz również architektami i inżynierami. Jako przykład ich kunsztu z całą pewnością można wymienić rzymskie akwedukty, które doprowadzały wodę do rzymskich miast. Akwedukty znano już wcześniej, jednak dopiero Rzymianie upowszechnili je. Dla przykładu starożytny Rzym zaopatrywało w wodę 11 akweduktów, których łączna długość wynosiła 420 km!

Sukces Rzymian tkwił w technice budowy arkad, które pozwoliły im skrócić odległość na jaką dostarczana była woda. Dzięki arkadom byli w stanie przerzucać swoje „wodociągi” nad dolinami oraz innymi nierównościami terenu. Rzymianie projektowali je tak, by spadek wynosił tylko kilkadziesiąt centymetrów na kilometr.

• Jako pierwszy, bo już w 312 roku p.n.e powstał akwedukt Aqua Appia, który był wodociągiem podziemnym (w ten sposób chroniono dostawy wody przed armią przeciwnika)
• Imponującą budowlą był również Anio Vetus, który wybudowano w 272 roku p.n.e. – za jego pomocą dostarczano wodę z odległości 63,5 km (ponad 300 metrowy odcinek prowadzony był na arkadach)
• akwedukt Walensa, który powstał w IV wieku n.e. i dostarczał wodę do Konstantynopola (dzisiaj Stambuł) był najprawdopodobniej częścią najdłuższego systemu „wodociągowego”, który zbudowali starożytni Rzymianie – według niektórych badaczy mógł on mieć aż 240 km długości!
• do naszych czasów najlepiej zachował się z kolei znajdujący się na terenie dzisiejszej Francji akwedukt „Pont du Gard”. Co ciekawe powódź, która nawiedziła dolinę rzeki Gard w 1998 roku spowodowała poważne zniszczenia wszystkich pobliskich dróg – budowla wzniesiona około 50 roku n.e. nie ucierpiała – to dobitnie pokazuje jak dobrymi budowniczymi byli mieszkańcy starożytnego Rzymu.

#11. Rzymskie termy

A skoro wspomniałem o akweduktach to warto również wspomnieć popularnych wśród starożytnych Rzymian termach, które w wodę zaopatrywały właśnie akwedukty. Najstarsze termy, datowane na II rok p.n.e odkryto w Pompejach. Ich rozkwit przypada jednak na I w. p.n.e. – wówczas przeobraziły się w duże kompleksy.

Dostęp do term był darmowy, a ich główne części stanowiły: baseny z zimną wodą (frigidarium), baseny z ciepłą wodą (tepidarium), baseny z gorącą wodą (caldarium), łaźnie parowe (laconicum), oraz sale masażu (oleoterion), w których namaszczano ciała olejkami sale do wypoczynku. Największymi łaźniami były założone w 216 roku n.e. termy Karakalli, w których pomieścić można było aż 1500 osób! W samym Rzymie znajdowało się 7 takich kompleksów:
• termy Agrypy
• termy Augusta
• termy Tytusa
• termy Domicjana
• termy Karakalli
• termy Dioklecjana
• termy Konstantyna

„Mieszkam tuż obok term. Wyobraź sobie więc te najprzeróżniejsze głosy, których już uszy ścierpieć nie mogą. Siłacze ćwiczą i wyrzucają w górę ręce obciążone ciężarami […]; kiedy trafi się jakiś próżniak, któremu sprawiają przyjemność pospolite masaże, słyszę klaskanie dłoni o ciało […] A jak się zjawi sędzia sportowy i zacznie liczyć piłki – to już koniec […] Masz dalej tych, co skaczą do wody z impetem, rozbijając ją, […] wyobraź sobie piszczący i skrzekliwy głos niewolnika – depilatora […] Dodaj najprzeróżniejsze nawoływania sprzedających ciastka i masarza i cukiernika, z których każdy na swój sposób ale zawsze głośny, reklamuje swój towar.” – wspominał termy Lucius Anneus Seneka w listach do do Lucyliusza.

#12. Ubrania starożytnych Rzymian

Starożytni Rzymianie nie nosili spodni, gdyż uważali je za strój barbarzyńców (ich podejście nieco zmieniło się w późniejszych okresie dzięki legionistom, którzy walczyli na północnych krańcach imperium, gdzie po prostu było im zimno). Co zatem nosił statystyczny rzymianin? Przede wszystkim subligaculum, czyli lniany pas będący odpowiednikiem naszych majtek. Nosili je zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Ponadto Rzymianki nosiły starożytne biustonosze (strophium lub mamillare), czyli przepaskę na biust.

Najprostszym i podstawowym ubiorem w Starożytnym Rzymie była tunika, która sięgała u mężczyzn nieco za kolana, a u kobiet do kostek. Wkładano ją przez głowę i przewiązywano w pasie. Gdy było zimniej zakładano dwie lub trzy tuniki, na tzw. „cebulę”. Warto przy okazji wspomnieć, że tuniki miały krótki rękawek – gdy było naprawdę zimno ratowano się rękawicami i czymś, co przypomina dzisiejsze peleryny i poncha (tunika z długimi rękawami była zakładana tylko przez kobiety, gdyż uważano je za strój barbarzyńców).

Rzymianie nosili również togi, które był ich znakiem rozpoznawczym, a ponadto stanowiły rodzaj uniformu bez których polityk lub urzędnik nie mógł się obejść. By ją założyć (najczęściej na wspomnianą tunikę) potrzeba było cierpliwości, wprawy i pomocników – rzymskie togi miały do 6 m długości i 3 metrów szerokości, przez co były niepraktyczne w noszeniu. Togi straciły na znaczeniu mniej więcej w połowie III wieku.

#13. Co jedli starożytni Rzymianie?

W Starożytnym Rzymie w ciągu dnia jadano 3 posiłki, z których najważniejsza była kolacja. Pierwsze dwa miały być lekkie i szybkie – spożywano wówczas chleb, owoce, warzywa, sery oraz pozostałości z kolacji. Co ciekawe te posiłki spożywano na stojąco.

Kolacja najczęściej składała się z trzech części: gustatio (lekkie przystawki, które miały pobudzić apetyt), cena (najbardziej treściwy posiłek), oraz secundae mensae (owoce i słodycze oraz pikantne potrawy). Na suto zastawionym stole podczas kolacji znaleźć można było: jajka sporządzane na różne sposoby (okraszone sosami), karczochy, szparagi, ostrygi, solone ryby, oliwki, jarzyny, grzyby, wołowinę i wieprzowinę (często zastępowane mięsem z dzikiego osła, barana i kozy), dziczyznę oraz ptactwo (gołębie, drozdy, gęsi, kaczki, kuropatwy). Całość dopełniało lekkie wino z miodem (mulsum).

Z czasem kolację zaczęto spożywać w sposób jaki możecie kojarzyć z wielu filmów o starożytnym Rzymie – leżąc na kanapach (zapożyczenie od Greków) – od tego czasu jedzenie na stojąco stało się dla wyższych warstw społecznych symbolem prostactwa.

#14. Kalendarz juliański i rok liczący 445 dni

To właśnie na życzenie Juliusza Cezara wprowadzono kalendarz juliański w 45 roku p.n.e. Obowiązywał on w Europie przez wiele stuleci (w Hiszpanii, Portugalii, Polsce i Włoszech do 1582, w Rosji od 1700 do 1918, a w Grecji aż do 1923 roku). Kalendarz juliański ustalał długość roku na 365 dni oraz jeden dzień dodatkowy co 4 lata (rok przestępny).

Zmiana kalendarza (wcześniej w starożytnym Rzymie obowiązywał księżycowy kalendarz, który się „rozregulował” – grudzień wypadał we wrześniu) sprawiła, że rok 46 p.n.e. wydłużono o 80 dni, wobec czego trwał 445 dni i nazywany był rokiem zamieszania (łac. „annus confusionis”).

#15. Imperium Rzymskie w czasach największego rozkwitu

Jak duże było Imperium Rzymskie? W 117 roku n.e u schyłku panowania cesarza Marka Ulpiusza Trajana można było dotrzeć z Wysp Brytyjskich aż do Zatoki Perskiej bez opuszczania terytorium należącego do Imperium. Ten obszar liczył prawie 5 milionów kilometrów kwadratowych i zajmował powierzchnię, którą zajmuje około 40 dzisiejszych państw.

#16. Koniec Cesarstwa Rzymskiego w 395 roku n.e. – koniec starożytności

Za koniec Cesarstwa Rzymskiego uznaje się 395 rok n.e. Wówczas imperium było znacznie osłabione przez najazdy ludów z północy. Teodozjusz Wielki zdecydował się podzielić Imperium Romanum pomiędzy dwóch swoich synów. Arkadiuszowi przypadło Wschodnie Cesarstwo Rzymskie – greckie, natomiast Honoriusz Zachodnie Cesarstwo Rzymskie – łacińsko-romańskie. 395 rok n.e. przyjmuje się także za symboliczny koniec starożytności, a początek średniowiecza.


To była już ostatnia ciekawostka o starożytnym Rzymie – mamy nadzieję, że Ci się spodobało. Jeśli jeśli nie zdążyłaś/eś polubić nas na facebooku, to jest idealny moment. Możesz również udostępnić ten wpis – to dla nas bardzo ważne. Wystarczy kliknąć w ten duży, niebieski przycisk poniżej ? Dzięki!

Lubisz ciekawostki? Zobacz też:

• 14 ciekawostek o Krzywej Wieży w Pizie
• Ciekawostki o rzymskim Koloseum
• Big ben ciekawostki
• 20 ciekawostek o wieży Eiffla
• 17 tajemnic Statuy Wolności! Fakty i ciekawostki


Źródła: (1),(2),(3),(4),(5),(6),(7),(8),(9)