20 ciekawostek o starożytnym Egipcie

Egipt to współcześnie jeden z największych krajów Bliskiego Wschodu. Ze względu na szereg pamiątek starożytności oraz plaże, rafy koralowe i kurorty, a także niezapomniane widoki doliny i delty Nilu przecinające piaski największej pustyni świata – Sahary, chętnie przyjeżdżają tu turyści z całego świata. Największym skarbem tego afrykańskiego państwa jest jego starożytna historia. Przedstawiamy 20 zaskakujących ciekawostek o starożytnym Egipcie.

Gdy powstał i rozwijał się starożytny Egipt, na ziemi żyły jeszcze… mamuty

Za początki cywilizacji starożytnego Egiptu przyjmuje się lata 5 500 – 3 000 p.n.e., kiedy rozwijały się pierwsze kultury rolnicze w dolinie i delcie Nilu. To dwa najważniejsze regiony Egiptu (również współczesnego).

Największy zasięg starożytnego państwa egipskiego to: obszary Pustyni Libijskiej na zachodzie, obszar Azji poza Półwyspem Synaj na wschodzie i Dolna Nubia na południu. Za schyłek starożytnego Egiptu uznaje się opanowanie kraju przez Rzym, koniec Egiptu to V wiek n.e. W czasie, gdy budowano Piramidę Cheopsa (około 2560 roku p.n.e.) na ziemi żyły jeszcze… mamuty, które ostatecznie wyginęły około 2000 lat p.n.e.

Religia starożytnych Egipcjan

W starożytnym Egipcie religia pełniła bardzo ważną rolę. Wierzono w życie pozagrobowe, czczonych było ponad 1400 bożków, wśród nich najważniejszym był bóg Słońca – Ra. Boskie znaczenie nadawano siłom przyrody, wierzono m.in., że Nil wylewa z powodu łez bogini Isis. Według wierzeń Egipcjan bogami na ziemi byli faraonowie. Przez całą historię tego państwa – ponad 3000 lat – panowało niemal 170 faraonów obojga płci.

Inne dziwne rytuały religijne starożytnych Egipcjan

Ludzie, których włosy miały kolor rudy, byli grzebani żywcem oraz paleni, jako ofiara dla boga życia i śmierci Ozyrysa. Dla odmiany, karły uważano za ludzi o nadzwyczajnych, niebiańskich darach, dzięki czemu cieszyli się oni bardzo dużym szacunkiem wśród społeczności Egipcjan. Niektóre zwierzęta, np. koty oraz mangusty egipskie (inaczej nazywane szczurami faraona) były uważany za święte.

Mumie egipskie

Jednym z charakterystycznych obrazków, nierozerwalnie związanych ze starożytnym Egiptem są mumie. Jako, że wierzono w reinkarnacje, ciała zamożnych Egipcjan były mumifikowane, aby ułatwić im drogę przez zaświaty. Przed balsamowaniem zwłoki były patroszone, tak aby pozostały bez wnętrzności. Następnie puste ciało było wypełniane sianem, ubraniami i śmieciami. Później smarowano je olejkami i na końcu zawijano w bandaże.

Mumia z … paszportem

A skoro jesteśmy przy temacie mumii, to nie sposób nie wspomnieć o mumii z paszportem. Razmes II, który panował przez 67 lat pochowany został w grobowcu u wejścia do Doliny Królów. Archeolodzy, którzy otworzyli jego grób, nie odnaleźli jednak mumii Ramzesa II – okazało się, że ta została przeniesiona w XI w. p.n.e. do innego grobowca w obawie przed rabusiami.

Nowe miejsce pochówku odkryto zupełnie przypadkiem, ponad 3000 lat później! Po przewiezieniu zwłok władcy do muzeum w Kairze, te zaczęły się szybkim tempie się rozkładać (wilgoć, grzyby i roztocza robiły swoje). Z pomocą przyszły francuskie władze, które zaoferowały poddanie mumii Ramzesa II szczegółowym badaniom i konserwacji. Na przeszkodzie stanęło jednak egipskie prawo, mówiące o tym, że każde transportowane zwłoki muszą posiadać… dokument tożsamości. W ten oto sposób Ramzes II otrzymał własny paszport, na którym znalazło się zdjęcie twarzy mumii, daty urodzin i śmierci, oraz … wykonywany zawód – w tej ostatniej rubryce wpisano „król (zmarły)”.

Starożytni Egipcjanie mumifikowali też zwierzęta

Mumifikowano nie tylko ludzi, ale również zwierzęta uważane za święte. Gdy np. umierał kot, cała rodzina pogrążała się w rozpaczy i żalu. Następnie przystępowano do mumifikacji tych zwierząt. Zwierzęta przygotowywano do mumifikowania podobnie jak ludzi – najpierw zwłoki były opróżniane, a następnie wypełniano je, np. skorupkami od jajek, błotem lub innymi śmieciami. Mumifikowano również inne zwierzęta, np. mangusty egipskie.

Zwierzęta domowe w starożytnym Egipcie

To właśnie starożytni Egipcjanie byli jedną z pierwszych cywilizacji, które hodowały zwierzęta domowe. Obywatele afrykańskiego państwa szczególnie lubili koty (które kojarzyły się z boginią Bastet), ale darzyli szacunkiem również jastrzębie, ibisy, psy, lwy i pawiany. Wiele z tych zwierząt zajmowało specjalne miejsce w egipskim domu. Ciekawostką jest fakt, iż ówcześni stróże prawa używali psów, a nawet tresowanych małp podczas patroli.

Piramidy egipskie

Piramidy Egipskie to dzieła architektury egipskiej, które robią największe wrażenie. Najsłynniejsza i największa z nich to Piramida Cheopsa o wysokości 146 m., która aż do XIX wieku była najwyższą budowlą świata. Do budowy Piramidy Cheopsa wykorzystano dwa miliony bloków skalnych, z których każdy ważył aż 2,5 tony! Jej budowa trwała 20 lat i pracowało przy niej około 4 tys. robotników. Wybrano ją jednym z Siedmiu Cudów Starożytnego Świata. Warto zaznaczyć, że tylko one ze wszystkich innych cudów przetrwały do współczesności.

Pismo starożytnych Egipcjan

W starożytnym Egipcie powstało charakterystyczne pismo: hieroglify, które były połączeniem piktogramów oraz fonogramów. Innymi formami zapisywania myśli były hieratyka, którą stosowano w świątyniach i administracji oraz demotyka, czyli pismo wyrazowe. To właśnie pismo egipskie uznawane jest za najstarszą na świecie formę zapisków.

Moda i higiena starożytnych Egipcjan

Mężczyźni i kobiety w starożytnym Egipcie golili sobie głowy na łyso. Robiono to ze względów higienicznych. Na głowy zakładano peruki wykonane z ludzkich włosów lub owczej wełny. Ciężko w to uwierzyć, ale wówczas zarówno mężczyźni, jak i kobiety nosili buty na obcasach. Makijaż także służył zarówno mężczyznom, jak i kobietom. Jego najważniejszą rolą była ochrona przed promieniowaniem słonecznym, dopiero później znalazł zastosowanie jako ozdoba. Wierzono także, że ma właściwości lecznicze.

Tarkhan Dress – najstarsza sukienka świata

Egipcjanki z upodobaniem nosiły sukienki, a najstarsza ma ponad 5 tys. lat! Tzw. Tarkhan Dress odkryto na starożytnym egipskim cmentarzu, któremu zawdzięcza swoją nazwę. Według archeologów była znacznie dłuższa, jednak do dziś przetrwała tylko jej górna część. Najstarsza sukienka świata składa się z kilku części tkaniny zrobionej z włókien roślinnych (prawdopodobnie lnu) i według badań była szyta na miarę – dla konkretnej osoby.

Medycyna w starożytnym Egipcie

W starożytności lekarze byli zazwyczaj od wszystkiego. Okazuje się, że w Egipcie pojawiła się pierwsza forma medycznej specjalizacji. Po raz pierwszy wspomniał o niej podróżnik i historyk Heredot w 450 r.p.n.e. Pisząc o medycynie starożytnego Egiptu wspominał: „Każdy lekarz jest uzdrowicielem jednej choroby i nie więcej… niektórzy oczu, niektórzy zębów, a inni części tego, co dotyczy brzucha”. Co ciekawe ówcześni lekarze mieli swoje nazwy, np. „Strażnik oka króla” (dzisiejszy okulista) czy „Wielki opiekun królewskiego odbytu” (proktolog / gastroenterolog). Z dorobku medycyny egipskiej korzystali lekarze greccy i rzymscy.

Faraonowie egipscy często mieli nadwagę

Sztuka egipska często przedstawia faraonów jako przystojnych, dobrze wyglądających ludzi. W rzeczywistości było nieco inaczej – ich dieta składająca się z piwa, wina, chleba i miodu była bogata w cukier, co mogło to mieć wpływ na ich sylwetkę. Badania mumii wykazały, że wielu władców Egiptu miało nadwagę i chorowało na cukrzycę. Ciekawym przykładem jest władczyni Hatszepsut, która przedstawiano jako szczupłą i atletyczną – według historyków, w rzeczywistości była otyła i łysiała.

Kleopatra nie była Egipcjanką

Słynąca z niezwykłej urody, ostatnia królowa hellenistycznego Egiptu – Kleopatra, wcale nie była Egipcjanką. Królowa Egiptu pochodziła od macedońskich Greków, a jej przodek, Ptolemeusz I służył w armii Aleksandra Wielkiego. Dynastia Ptolemeuszy rządziła Egiptem od 323 do 30 roku p.n.e. Według historyków Kleopatra władała 9 językami, jednak jej głównym językiem na zawsze pozostał grecki.

Obyczaje i prawo starożytnych Egipcjan

Prawo starożytnego Egiptu było równe wobec kobiet i mężczyzn – mieli takie same prawa, społeczne, jak i majątkowe. Grupą zawodową, która miała niższe prawa od innych, byli… aktorzy. Uznawano ich za zawodowych kłamców – nie mogli brać udziału w zeznaniach przed sądem – słowa wypowiadane przez nich uważano za niewiarygodne.

Starożytni Egipcjanie uwielbiali… gry planszowe

Popularną rozrywką mieszkańców starożytnego Egiptu były gry planszowe. Jedną z nich był „Mehen” (nazwana po Mehenie, bogu-wężu) – plansza po której poruszały się pionki miała spiralny charakter nawiązujący do kształtu „zwiniętego” węża. Niestety zasady gry nie przetrwały do naszych czasów.

„Psy i Szakale” to z kolei gra, którą odnalazł archeolog Howard Carter w grobowcu Amenemhata IV. Jej oryginalna nazwa nie jest znana – to właśnie wspomniany Carter nazwał ją w ten sposób. „Psy i Szakale” to gra dla dwóch osób, w skład której wchodzi plansza posiadająca dwa zestawy po 29 otworów oraz 10 patyków z głową szakala lub psa. Archeologowie sugerują, że celem graczy może być rozpoczęcie w jednym miejscu na planszy i dotarcie wszystkimi figurami do innego punktu na planszy. Do gry potrzebne były ponadto trzy patyki lub monety, które były odpowiednikami dzisiejszej kostki.



Najbardziej popularną z gier była jednak „Senet” składająca się z 30 kwadratów ułożonych w trzech rzędach po 10. Po planszy poruszano się pionkami, jednak do dziś nie udało się odkryć jej reguł. O jej popularności świadczą liczne malowidła przedstawiające mieszkańców starożytnego Egiptu podczas rozgrywki w przeróżnych miejscach – w domu i poza domem, w tawernach, ogrodach, czy nawet w kolejkach do golarza.

Starożytni Egipcjanie zawarli jeden z pierwszych traktatów pokojowych

Przez ponad dwa stulecia Egipcjanie walczyli z imperium hetyckim o kontrolę nad ziemiami w dzisiejszej Syrii. W 1259 roku p.n.e. zarówno Egipcjanie, jak i Hetyci stanęli w obliczu zagrożeń ze strony innych ludów. Ramzes II i hetycki król Hattusili III wynegocjowali traktat pokojowy, który nie tylko zakończył konflikt, lecz zakładał wspólne działania w przypadku inwazji innego państwa. Egipsko-hetycka umowa jest obecnie uznawana za jeden z najwcześniej zawartych traktatów pokojowych, a jego kopia znajduje się nad wejściem do sali Rady Bezpieczeństwa ONZ w Nowym Jorku.

Tutanchamon mógł zostać zabity przez hipopotama?

Jednym z najsłynniejszych faraonów był Tutanchamon, który pomimo młodego wieku (w momencie objęcia władzy miał około 10 lat) rządził w latach 1333–1323 p.n.e. Przedstawiciel XVIII dynastii zmarł jednak w wieku 19 lat, a przyczyna jego śmierci do dziś pozostaje tajemnicą. Skany ciała młodego faraona dowiodły, że został zabalsamowany bez serca i klatki piersiowej – to wbrew tradycji, wobec czego niektórzy egiptolodzy sugerują, że mógł on zostać ugryziony przez hipopotama. Według archeologów ówcześni Egipcjanie polowali na nie dla zabawy, a w grobowcu młodego faraona odnaleziono posągi Tutanchamona polującego za pomocą harpuna. Inne źródła podają, że przyczyną jego wczesnej śmierci była infekcja, która pojawiła się wskutek źle leczonego złamania kości udowej lewej nogi.

Jak wyglądały domy w starożytnym Egipcie?

Podczas wykopalisk w Tell el-Retaba w egipskiej Delcie Nilu archeologom udało się przebadać kilkanaście domów sprzed około 3 tysięcy lat. Większość z nich zamieszkiwana byłą przez ludzi z najniższych warstw społecznych. Domy miały od 50 do 70m2, składały się z 2 lub 3 pomieszczeń (większe z 5-8). Czasami posiadały dziedziniec otoczony murem. Odnaleziono również jeden większy dom o powierzchni 150 m2, który zamieszkiwali prawdopodobnie przedstawiciele klasy średniej. Analiza rzeczy znalezionych w domach pozwoliła ustalić, czym trudnili się mieszkańcy osady – najprawdopodobniej było to rolnictwo, tkactwo, wyplatanie sieci oraz rybołówstwo.

Musimy przy tym pamiętać, że ówczesna rodzina składała się z rodziny podstawowej oraz dalszych członków, nie zawsze bezpośrednio spokrewnionych. “W papirusach czytamy, że skład takiej poszerzonej rodziny się zmieniał. Z tymi zmianami musiały wiązać się zmiany architektoniczne domu, np. stworzenie oddzielnej części domu z niezależnym wejściem” mówił w rozmowie z PAP Łukasz Jarmużek z Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, który brał udział w wykopaliskach.

Poniżej znajdziecie animację, która prezentuje wygląd osady odtworzony na podstawie prac archeologów w Tell el-Retaba:

Wiedza o astronomii i kalendarz starożytnych Egipcjan

Starożytni Egipcjanie prowadzili obserwacje nieba. Byli świadomi, że oprócz ziemi istnieje pięć innych planet: Merkury, Wenus, Mars, Jowisz i Saturna. Uważali jednak, że ziemia jest płaskim dyskiem, o okrągłym kształcie. Egipcjanie jako pierwsi podzieli rok na 12 miesięcy i 365 dni. Rok podzielony był na 3 pory: wylewu, siewu i zbioru.

Zobacz też:

• 16 ciekawostek o starożytnym Rzymie
• Top 10 – najstarsze cywilizacje starożytne
• 12 najbardziej fascynujących ruin Majów w Meksyku
• Starożytne cywilizacje, które zniknęły w niewyjaśnionych okolicznościach
• Imperium Mongolskie – podboje Dżyngis Chana


Źródła: (1),(2),(3),(4),(5),(6),(7),(8),(9)