18 faktów i ciekawostek o Jeziorze Bajkał

„Błękitne oko Syberii”, „Syberyjskie morze” to określenia odnoszące się do jeziora Bajkał. Położone na terytorium Rosji, w Republice Buriacji i obwodzie irkuckim Bajkał jest najstarszym i najgłębszym jeziorem na świecie. Jest to z całą pewnością jedno z najbardziej tajemniczych miejsc na naszej planecie, dlatego też postanowiliśmy przygotować porcję ciekawostek na jego temat.

#1. Położenie i pochodzenie

Jezioro Bajkał położone jest w rowie tektonicznym w Azji, a lustro jego wody znajduje się 456 m n.p.m. Obejmuje obszar długości 636 kilometrów, a szerokość w maksymalnym punkcie wynosi 79 kilometrów. Obszar wokół jeziora otoczony jest licznymi pasmami górskimi.

Bajkał położony jest w tak zwanym Ryfcie Bajkalskim. Do jego powstania doszło pod wpływem zderzenia się platform kontynentu azjatyckiego i subkontynentu, który przemieszczał się na północ. W jednym z ryftów osady pochodzące z gór utworzyły dno, a gdy wypełnił się on wodą powstało Jezioro Bajkał. Cały proces miał miejsce około 25-30 milionów lat temu.

#2. Temperatura wody w Jeziorze Bajkał

W miesiącach letnich na powierzchni jeziora Bajkał temperatura waha się w granicach 8-9 stopni Celsjusza. Przy brzegu natomiast podnosi się ona do około 15 stopni Celsjusza. Średnia temperatura panująca w głębszych warstwach wody to 4 stopnie Celsjusza. W pozostałych miesiącach woda w jeziorze Bajkał jest zamarznięta.

#3. Skąd wzięła się nazwa Bajkał?

Pochodzenie nazwy jeziora nie jest do końca poznane. W XVII wieku zamieszkujący tamtejsze tereny Ewenkowie nazywali jezioro Łama, czyli morze. Słowo Bajkał zostało użyte dopiero po podbiciu ziem buriackich. Mówi się, że żyjące tam tureckie plemię Kurykan mówiło na jezioro Baj-kul, co oznaczało „bogate jezioro” w odniesieniu do występujących w nim ryb i dużej ilości wody, która się w nim znajduje. Niektórzy historycy uważają, że nazwa jeziora wywodzi się z chińskiego słowa Bej-chaj, czyli północne morze.

#4. Samochodem przez Bajkał

Niewiarygodne? A jednak! Zimą (od stycznia do maja) Bajkał całkowicie zamarza i otwierane są wówczas tzw. zimniki, czyli drogi utworzone na lodzie, które pozwalają dostać się z jednego brzegu jeziora na drugi. Zamarznięte jezioro ułatwia życie okolicznym mieszkańcom – dla przykładu jadąc po lodzie z miejscowości Listwianki do wsi leżącej po drugiej stronie brzegu trzeba pokonać około 35 kilometrów, podczas gdy w miesiącach, w których Bajkał nie zamarza trasa wydłuża się do 200km!

#5. „Baikal Zen”

Naprawdę niesamowicie wygląda zjawisko o nazwie „Bajkal Zen”, które można podziwiać zimą (gdy jezioro zamarza) w okolicach wąwozu Sarminsky. W ciągu dnia kamienie nagrzewają się i topią lód, który znajduje się pod nimi. Silny wiatr z kolei sprawia, że pod kamieniami tworzy się „cienka noga”, która je utrzymuje.

#6. „Śpiewające wydmy” na jeziorze Bajkał

Na wybrzeżach Bajkału znajdują wydmy, które wydają z siebie niespotykane dźwięki – zjawisko to zachodzi podczas wysychania piasku. Jest siedem stanowisk, na których usłyszeć można „śpiewające wydmy”. Znajdują się one między innymi na wyspie Olchon i blisko półwyspu Turali, który swoją nazwę wziął właśnie od nich – w języku Ewenków słowo „turali” oznacza śpiewający piasek.

#7. Krystalicznie czysta woda

Jezioro Bajkał to niezwykle czyste jezioro. Nieskazitelność swych wód zawdzięcza episzurom, czyli skorupiakom, które są „strażnikami”czystości w Bajkale. Odżywiają się one mikroorganizmami, które barwią wodę, a organizmy zwane makrogiektopusami zjadają to, co w wodzie obumiera. To właśnie dzięki nim widoczność w jeziorze Bajkał w słonecznie dni sięga aż 40 metrów.

#8. Ile wody jest w jeziorze Bajkał?

Powierzchnia, którą zajmuje jezioro Bajkał (31 722 km²) to mniej więcej tyle, co powierzchnia Belgii (30 528 km²) – wyobraźcie sobie zatem ile wody zmieści się na tak ogromnym obszarze. W Bajkale znajduje się aż jedna piąta światowych jej zasobów – jeśli wszyscy ludzie żyjący na naszej planecie piliby tylko wodę z Bajkału, wystarczyłoby jej na około 50 lat. Gdyby Bajkał nagle wysechł, to żeby ponownie go napełnić, trzeba by było tyle wody, ile w ciągu roku niosą wszystkie rzeki świata!

Kolejną ciekawostką jest to, że do jeziora Bajkał wpływa aż 336 rzek i potoków, a wypływa z niego tylko rzeka Angara, która z kolei jest prawym dopływem rzeki Jenisej.

#9. Wulkany i metanowe bąble

Dno jeziora Bajkał pokrywają w niektórych miejscach niewielkich rozmiarów „wulkany”, które uwalniają gaz ziemny. Ich silną koncentrację stwierdzono pomiędzy Bolszym Gołoustnem, a Deltą Selengi. Zimą można zauważyć „metanowe bąble” gazu ziemnego, który wypełnia wolne przestrzenie pomiędzy pokrywą lodową – trzeba przyznać, że wyglądają niesamowicie.

#10. Ropa naftowa na Bajkale

W wyniku licznych obserwacji stwierdzono, że z dna Bajkału wydostaje się ropa naftowa. W roku 2003 na zdjęciach satelitarnych zauważono plamę ropy o średnicy 1 km², która po pewnym czasie zanikła. Do badania tego zjawiska wysłano ekspedycję o nazwie „Miry na Bajkale”. Na głębokości 850 metrów odnalazła ona niewielkie stożki, z których uwalniały się bąbelki ropy. Ponadto zaobserwowano obecność organizmów, które żywią się ropą naftową i to właśnie one stały za przyczyną nagłego jej zniknięcia z powierzchni jeziora. Organizmy te w Zatoce Barguzińskiej przerabiają dziennie nawet do 4 ton ropy.

#11. Niewykorzystane złoża

W głębinach Bajkału obecne są gazohydraty, czyli tak zwane „paliwa przyszłości”. Są nimi związki wody i metanu, które występują w stanie stałym przy niskich temperaturach i wysokim ciśnieniu. Efektami badań dotyczących gazohydratów zainteresowane są władze Republiki Buriacji, która uboga jest w surowce energetyczne. Do tej pory jednak nie podjęto jednak próby wydobycia któregokolwiek z potencjalnych surowców.

#12. Nerpa (foka bajkalska)

Niebywałym mieszkańcem Bajkału, ale również ważnym osobnikiem dla jego ekosystemu jest ssak z rodziny tuleni – nerpa. Jedna z teorii o jego pochodzeniu mówi, że nerpy dotarły do wód Bajkału z Morza Arktycznego. Natomiast według buriackich legend ssak ten pochodzi od dziewczyny, która postanowiła uciec do Bajkału.

Nerpy to ssaki, które osiągają wagę nawet do 150 kilogramów, a długość ich ciała wynosić może 180 centymetrów. Żywią się głównie rybami – byczkami i gołomiankami, których potrafią zjeść nawet 5 kilogramów dziennie. Zimą, gdy Bajkał skuty jest lodem, nerpy oddychają przez tzw. produchy, czyli otwory w lodzie, które wygrzebują od dołu pazurami przednich kończyn.

#13. Flora i fauna Bajkału

Jezioro Bajkał stanowi skarbnicę składającą się z wielu gatunków roślin i zwierząt. Szacuje się, że łącznie występuje w nim około 2630 gatunków roślin i zwierząt. Wiele z nich to gatunki endemiczne – na przykład wspomniana foka bajkalska, gołomianka (drapieżna ryba), cyraneczka bajkalska (ptak wodny), czy omul bajkalski (ryba łososiowata).

W obrębie jeziora Bajkał wyróżnić można trzy rezerwaty i dwa parki narodowe, których łączna powierzchnia wynosi ponad 17 tysięcy km², oraz około 100 pomników przyrody. Na wschodnim brzegu jeziora (na terenie Buriacji) znajduje się Barguziński Rezerwat Biosfery, w którym można zobaczyć na przykład czarnego bociana. Flora Bajkału to głównie roślinny wodne takie jak: rogatek wywłócznik, jeżogłówka, rdestnica, gąbki bajkalskie, które krzewią się jak koralowce, a także liczne glony z przewagą planktonu. W 1996 roku Bajkał wpisany został na listę UNESCO.

#14. Olimpijski ogień na dnie Bajkału

Do ciekawego wydarzenia doszło przed zimowymi igrzyskami olimpijskimi, które w 2014 roku odbywały się w Soczi. Sztafeta olimpijska zmierzająca z Moskwy do Soczi dotarła na dno najgłębszego jeziora świata. Najpierw odbyło się uroczyste powitanie w skansenie w Talcach, a następnie pochodnię przetransportowano na dno (w tym miejscu 23 m głębokości). Pod wodą olimpijski ogień przekazały sobie 3 osoby, a ostatnia z nich wydostała się na powierzchnię w bardzo efektowny sposób za pomocą odrzutowego plecaka. Pochodnia nie zgasła, ponieważ skonstruowano ją na wzór flary (wyposażona była w specjalne kauczukowe naboje, które nie gasną niezależnie od warunków panujących w otoczeniu).

#15. Buriacja, kraina nad Bajkałem

Buriacja to autonomiczny, etniczny i kulturowy region położony przy granicy z Mongolią. Większość obszaru stanowią tereny górzyste (najwyższy szczyt Munku-Sardyk 3491 m n.p.m.), a ponadto aż 60% linii brzegowej jeziora Bajkał znajduje się właśnie na terytorium Buriacji.

Największe miasta Republiki Buriacji to Ułan Ude, Babuszkin, Gusinooziorsk, Zakamiensk, Kiachta i Siewierobajkalsk. Większość populacji stanowią Rosjanie (około 67%), rdzenni Buriaci, Tatarzy, Ewenkowie oraz mniejszość mongolska. Dzięki takiej różnorodności Buriacja jest niepowtarzalna i niezwykle interesująca. Połączenie kultury mongolskiej, buriackiej i buddyjskiej widać przede wszystkim w architekturze, gdzie charakterystyczne domy z drewnianymi zdobieniami przeplatają się z monumentalnymi socrealistycznymi budowlami, licznymi cerkwiami i buddyjskimi świątyniami. Buriacja to również piękne tereny z ogromną ilością małych zbiorników wodnych i strumyków, skamielinami (w okolicach Białego Jaru), gorącymi źródłami (w okolicach Niłowej Rusteli) oraz nieczynnymi wulkanami i uzdrowiskami w okolicach Arszanu.

#16. Olchon – największa wyspa Bajkału

Największą wyspą na jeziorze Bajkał jest Olchon – to tam podobno urodził się Czyngis-chan. Miejscowi wierzą, że wyspę odwiedził Jezus, który pobłogosławił stąd północne brzegi jeziora. Olchon od lądu oddziela płytka i szeroka cieśnina nazywana Małym Morzem, która jest najcieplejszym akwenem Bajkału. W pobliżu znajduje się również najgłębsze miejsce Bajkału. Na wyspie o powierzchni 742 km² są trzy wsie zamieszkiwane przez rosyjską i buriacką ludność, która utrzymuje się głównie z rybołówstwa (w sumie na wyspie mieszka niewiele ponad 1700 osób).

#17. Kolej Transsyberyjska

W okolicach jeziora Bajkał przebiega znana podróżnikom kolej parowa – kolej Transsyberyjska oraz kolej Bajkalsko-Amurska. W trakcie wojny pomiędzy Rosją i Japonią w poprzek zamarzniętego jeziora Rosjanie położyli tory, które umożliwiły przejechanie koleją na drugą stronę.

#18. Bajkał w liczbach

• Jezioro Bajkał to najstarsze i najgłębsze jezioro na świecie.
• Pod względem swojej powierzchni jest drugim jeziorem w Azji, a jeśli chodzi o jeziora na świecie to zajmuje siódme miejsce.
• Głębokość maksymalna „Błękitnego Oka Syberii” według najnowszych badań wynosi 1642 m.
• Średnia głębokość jeziora Bajkał to 730 metrów, a jego zasoby wodne stanowią 1/5 światowych zasobów wody słodkiej. Samo jezioro ma powierzchnię 31,5 tysiąca km² i posiada przy tym 27 wysp – największa z nich to wspomniany powyżej Olchon.

Zobacz też:

• 20 ciekawostek o Morzu Bałtyckim
• Miracle Garden w Dubaju – największy ogród na świecie
• 7 mało znanych cudów starożytnego świata
• Kto, kiedy i dlaczego wynalazł grę „Kamień, nożyce, papier”?
• Największe owady na świecie


źródła: (1),(2),(3),(4),(5),(6),(7),(8),(9)