Imperium Mongolskie – podboje Dżyngis Chana

W XIII wieku na dużej części Azji i Europy rozciągało się drugie największe imperium w historii świata po Imperium Brytyjskim, a jednocześnie największe imperium w historii w jednym zwartym obszarze. To Imperium Mongolskie, zjednoczone i podbite przez legendarnego Dżyngis Chana.

Początki Państwa Mongolskiego

Choć współcześnie Mongolia i Chiny stanowią oddzielne państwa, to ich historia się przeplata, a do dziś część Chin stanowi region Mongolia Wewnętrzna. Słynny Wielki Mur Chiński oddziela ziemie historycznych Chin od historycznej Mongolii. Początkowo Mongołowie krainę, którą zamieszkiwali nazywali „Jeke Monggol Ułus”, czyli „Wielki Ułus Mongołów”. Pierwszy raz nazwa ta pojawia się w pochodzącym z lat 1216-1217 dziele chińskiego historyka, który związany był z dynastią Song, Li Xinchuana – zatytułowanym „Jianyan yilai chaoye zaji”, czyli „Zapiski o dworze i prowincjach od 1127″.

W XII wieku Wyżynę Mongolską zamieszkiwały rody i plemiona koczownicze. Najsilniejszymi plemionami byli Najmanowie, Kereici, Onguci, Ongiraci, Tatarzy, Mongołowie, Dżurdżeni i Trzej Merkici (podzieleni na trzy odłamy). Pomiędzy plemionami, a także w ich wewnętrznych rodach panowały walki i rywalizacja. Pierwszym chanem (czyli władcą) Mongołów w połowie XII wieku został Kabuł, jednak został zgładzony przez Dżurdżenów. Kolejnym władcą był Ambakaj, założyciel rodu Tajcziutów. Wkrótce został on jednak schwytany przez Tatarów, przekazany Dżurdżenom i stracony. Później nastąpiła znów dezintegracja u Mongołów, aż do czasów wnuka Kabuła – Temudżyna. Ten stopniowo rozszerzał swe wpływy w innych i plemionach, a kolejne podbijał. W latach 1204–1205 pokonał koalicję Merkitów, Najmanów, Ojratów i Dżamuki, tym samym w roku 1205 Temudżyn został się faktycznym władcą całej Wyżyny Mongolskiej. W roku 1206 odbył się Wielki Kurułtaj, czyli zjazd możnych mongolskich i podbitych ludów, kiedy to ustanowiono Temudżyna Dżyngis-chanem, czyli „Chanem Oceanicznym”, co można było także rozumieć jako „Władca Uniwersalny”. Zgodnie z tradycją ludów koczowniczych podbite plemiona i rody musiały przyjąć nazwę od władcy, w związku z tym wszystkie plemiona stanowiły teraz państwo Mongolskie.

Ekspansja i odboje Dżyngis Chana

Dalsza ekspansja Mongołów była nieunikniona. Tylko ona mogła być źródłem łupów, koniecznych do wynagrodzenia wzrastającej liczby zwolenników nowego władcy i co za tym idzie utrzymania przez niego władzy. Już w 1207 roku Dżyngis Chan politycznie podporządkował sobie ludy, które zamieszkiwały region Jeziora Bajkał, m.in. Kirgizów i Ojratów. W 1209 roku miała miejsce pierwsza większa zbrojna wyprawa Dżyngis Chana przeciw państwu Xixia zamieszkiwanemu przez lud Tangutów. Ich władca, Weiming Anquan zmuszony został do oddania swojej córki za żonę Dżyngis Chanowi. Następnym plemieniem podbitym przez Dżyngis Chana byli Ujgurzy zamieszkujący w Kotlinę Kaszgarską. Warto wspomnieć, że większość podbojów i wypraw wojennych Mongołów w owych czasach było bardzo dynamicznych i często przybierały postać pościgu za władcą jakiegoś państwa lub jego armią. Kolejnym podbitym państwem został Chanat Kara Kitajów z regionu rzeki Ili.

W 1211 roku Dżyngis Chan wykorzystał terytorium Ongutów jako bazę do inwazji na dżurdżeńską dynastię Jin – największego rywala Mongołów. Walki z Dżurdżenami przyniosły kolejnych zwolenników Dżyngis Chanowi i kolejne plemiona przyłączały się do Mongołów, w tym niektórzy Chińczycy. Mongołowie nie zdobyli wprawdzie żadnej ze stolic Dżurdżenów, jednak pozycja tych drugich zaczęła słabnąć. W 1213 roku Dżyngis Chan przeprowadził kolejny atak, spustoszył północne części Hebei, Szantungu i Shanxi, docierając do rzeki Huang He. Próbował zdobyć centralną stolicę dynastii Jin – Zhongdu, dziś Pekin, lecz było to zbyt trudnym wyzwaniem. W 1214 roku Dżurdżeni przenieśli swą stolicę do Kaifengu. W 1215 roku opuszczony Zhongdu poddał się mongolskiej armii. Jednocześnie zdobyte zostały dżurdżeńskie stolice zachodnia – Xijing (dziś Datong), wschodnia Dongjing (dziś Liaoyang) i północna Zhongdu (dziś Pekin).

W latach 1215-1218 wiele ludów się buntowało i dochodziło do wewnętrznych walk. We znaki dawało się sąsiednie Imperium Chorezmijskie pod wodzą Ala ad-Dina Mohammada. Jednak i ono zostało podbite, dzięki czemu terytorium Dżyngis Chana sięgało do Morza Kaspijskiego. Wojska mongolskie były bardzo brutalne podczas tych walk, zgładzili całe populacje takich miast jak m.in. Termez, Balch, Merw, Herat, Niszapur i Rej (w samych Chinach mongolscy wojownicy zabili miliony ludzi – według spisów ludności ze 120 milionów zamieszkujących Chiny przed najazdem Mongołów, została zaledwie połowa). Następnie Mongołowie podbili ludy kaukaskie, w tym Gruzinów i po przekroczeniu Kaukazu dotarli do stepów południowej Rusi, pokonując w 1223 roku w bitwie nad Kałką koalicję książąt ruskich i Kipczaków. Mongołowie opanowali Turkiestan i Chorasan do roku 1223, w 1224 roku dotarli nad Irtysz.

W międzyczasie sporo działo się również na wschodzie. W roku 1218 Mongołowie pierwszy raz dotarli do Korei. Coraz większy wpływ mieli także nad większością terytorium Dzurdżenów, choć nie udawało im się zdobyć wszystkich najważniejszych miast. Wówczas Dżyngis Chan wystąpił przeciw Tangutom – ludowi zamieszkującemu tereny Tybetu – tworzącemu Państwo Xixia, zdobywając stolicę w 1227 roku. Wkrótce, najprawdopodobniej 26 sierpnia 1227 roku, Dżyngis Chan zmarł podczas oblężenia tanguckiej stolicy Edziny. Informację o jego śmierci podano do wiadomości publicznej dopiero po zdobyciu miasta, a miejsce pochówku Dżyngis Chana do dziś pozostaje nieznane.

Spuścizna Dżyngis Chana

Imperium, które pozostawił po sobie Dżyngis-chan rozciągało się od Morza Kaspijskiego aż do Pacyfiku – było dwukrotnie większe od posiadłości Rzymu w największym rozkwicie. W wyniku konfliktu najstarszego syna Dżyngis Chana – Dżocziego i Czagataja – drugiego syna chana (pochodzenie pierwszego mogło się okazać wątpliwe, gdyż Börte – żona Dżyngis Chana przebywała w niewoli Merkitów zanim ten osiągnął duże wpływy i władzę) władca Mongolii na swego następcę wyznaczył trzeciego syna – Ugedeja. Ponadto zgodnie ze stepową tradycją ludów koczowniczych rozdzielił terytoria pomiędzy swych czerech synów, w tym najmłodszego – Tołuja. Ugedej z wieloma sukcesami kontynuował ekspansję ojca, podbija kolejne kraje, jednak na początku XIV wieku nastąpił rozpad Imperium Mongolskiego na: Złotą Ordę, Chanat Czagatajski, Ilchanidzi i Dynastię Yuan.

Zobacz też:

• Top 10 – najstarsze cywilizacje starożytne
• Władysław Jagiełło – historia, panowanie, ciekawostki
• Titanic – historia, informacje, ciekawostki
• 16 ciekawostek o starożytnym Rzymie
• Zawisza Czarny – najbardziej znany polski rycerz


Źródła: (1),(2),(3).