Znajdujące się na południu Polski u stóp Tatr – Zakopane – nazywane jest zimową stolicą Polski i stolicą Podhala. To jedno z najchętniej odwiedzanych miast w naszym kraju i to nie tylko w sezonie zimowym, ale przez cały rok. To fakty doskonale znane wszystkim w Polsce, dziś jednak skoncentrujemy się mniej znanych ciekawostkach o tym pięknym górskim mieście.
Zakopane – widok z Gubałówki // fot. depositphotos
Skąd wzięła się nazwa Zakopane?
Nazwa Zakopane wbrew pozorom nie ma nic wspólnego z tym, że miasto często bywa zakopane śniegiem. Z nazwą miasta wiąże się pewna historia. Miejsce dzisiejszych Krupówek porastał niegdyś las z niewielką polaną. Pewien mężczyzna postanowił odmienić to miejsce, tak aby nadawało się ono pod uprawę roli. Wykarczował więc las i przekopał część doliny, która znajdowała się pod Tatrami. Mieszkańcy okolicznych wiosek nazwali to miejsce Kopane, a skoro ów mężczyzna mieszkał za Kopane, to nowa wioska otrzymała nazwę Zakopane.
Powstanie i wielkość Zakopanego
Wieś Zakopane została oficjalnie założona w 1578 roku. Pierwszy przywilej osadniczy wydał Stefan Batory, a w 1670 roku potwierdził je Michał Korybut Wiśniowiecki. Prawa miejskie Zakopane otrzymało dopiero w roku 1933. W 1676 roku w Zakopanem mieszkały 43 osoby, w 1889 roku miało już populację 3000 osób. Współcześnie zimowa stolica Polski liczy ponad 27 tys. mieszkańców i zajmuje obszar 84,26 km².
Zakopane to najwyżej położone miasto w Polsce
Zakopane jest najwyżej położonym miastem na terenie Polski. Pierwsze miejsce w tym rankingu Zakopane zawdzięcza otaczającym je Tatrom. Najwyższy punkt znajdujący się w obrębie granic administracyjnych Zakopanego ma wysokość 2301 m n.p.m. i jest nim szczyt Świnicy. Najniższy punkt w mieście znajduje się na wysokości 750 m n.p.m., a początek ulicy Krupówki znajduje się na wysokości 838 m n.p.m.
Najwyżej położona karczma w Polsce
Karczma Honielnik znajdująca się na szczycie Gubałówki to najwyżej położona karczma w Polsce. Znajduje się na wysokości 1120 m n.p.m.
Karczam Honielnik // fot. honielnik.pl
Młoda Polska i styl zakopiański
Zakopane odegrało bardzo ważną rolę w okresie Młodej Polski – ostatnim dziesięcioleciu XIX wieku. Jednym z najważniejszych przedstawicieli tej epoki był Stanisław Witkiewicz. Nawiązując do tradycyjnych motywów góralskich w architekturze (szczególnie drewnianej) stworzył on na przełomie XIX i XX wieku styl zakopiański. W tym stylu budowano domy nie tylko w Zakopanem i na Podhalu, ale także w innych kurortach w różnych zakątkach Polski, m.in. w Krynicy i Wiśle.
Willa Oksza // fot. CC BY-SA 3.0 pl, Link
Znane postacie związane z Zakopanem
Stanisław Witkacy nie był jedynym wybitnym przedstawicielem Młodej Polski związanym z Zakopanem. Pod koniec XIX wieku i na początku wieku XX to podtatrzańskie miasto zamieszkiwało wielu innych ważnych przedstawicieli polskiej kultury, m.in.: Henryk Sienkiewicz, Stefan Żeromski, Stanisław Witkiewicz, Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, czy gawędziarz Jan Krzeptowski – Sabała.
Zakopane w czasie II wojny światowej
12 listopada 1939 roku wizytował Zakopane nazistowski gubernator Hans Frank. Wacław Krzeptowski przywitał go „w imieniu Górali”, dziękując mu jednocześnie za “oswobodzenie Górali od ucisku polskich władz”. Wstydliwą kartą w dziejach Podhala było Goralenvolk – listę tą podpisywali Górale kolaborujący z nazistowskimi Niemcami. W piwnicach hotelu Palace znajdował się areszt Gestapo. W trakcie II Wojny Światowej Zakopane było bardzo ważnym punktem przerzutowym na Węgry.
Trochę liczb opisujących turystykę w Zakopanem
Każdego roku Zakopane odwiedza około 1,5 miliona turystów. Miasto jest punktem wyjściowym dla 17 pieszych szlaków turystycznych w Tatry i Pogórze Spisko-Gubałowskie. W 1938 roku została otwarta kolejka linowo-terenowa na Gubałówkę. Współcześnie trasa kolejki ma 1,307 km długości, a jej wagony osiągają prędkość do 36 km/h. Kolejka linowa na Kasprowy Wierch została otwarta w 1936 roku, a zmodernizowano ją w 2007 roku. Jej trasa ma 4,253 km długości, a prędkość gondoli dochodzi do 28,8 km/h.
Sportowe Zakopane
Wielka Krokiew to znajdująca się w Zakopanem największa w Polsce skocznia narciarska – otwarto ją 22 marca 1925 roku, a od 2002 roku odbywa się tu corocznie Puchar Świata w skokach narciarskich. W Zakopanem odbywały się także mistrzostwa świata w narciarstwie klasycznym – trzykrotnie – w latach 1929, 1939 i 1962. W Zakopanem w 1939 roku odbyły się również mistrzostwa świata w narciarstwie alpejskim. Zakopane ubiegało się o organizację Zimowych Igrzysk Olimpijskich w 2006 roku. Przegrało jednak z włoskim Turynem. Działają tu dwa kluby piłkarskie.
Oscypek i inne specjały kuchni Zakopanego
Twardy ser wędzony z owczego mleka z dodatkiem mleka krów rasy czerwonej – oscypek – to jeden z symboli Zakopanego, Tatr i Podhala. Ser ten jest regionalnym produktem chronionym w Unii Europejskiej. Oscypek powinien ważyć od 60-80 dag i mierzyć 17-23 cm. Wytwarzać go można w powiatach: tatrzańskim, nowotarskim, nowosądeckim, limanowskim, suskim, żywieckim i cieszyńskim.
Oprócz oscypka przyrządza się tu także takie sery jak bryndza, czy bundz. Innymi tradycyjnymi potrawami w Zakopanem i na Podhalu są Moskole – placki ziemniaczane pieczone na blasze (dawniej często zastępowały pieczywo), a także Kwaśnica.
Śnieżny labirynt w Zakopanem
Krupówki, Wielką Krokiew, czy Gubałówkę zna każdy turysta przybywający do Zakopanego. Jedną z najmłodszych, lecz szybko zyskujących popularność atrakcji Zakopanego jest Śnieżny Labirynt znajdujący się pod wspomnianą skocznią narciarską. Po raz pierwszy uruchomiono go w sezonie 2015/2016. Co ciekawe jest to największa tego typu atrakcja turystyczna nie tylko w Polsce, lecz na całym świecie. Śnieżny Labirynt, który powstaje ze sztucznego śniegu można wybudować jedynie podczas ujemnych temperatur – by stworzyć go od podstaw potrzeba około miesiąca czasu!
W Zakopanem straszy?
Opuszczony pensjonat Sanato to według niektórych najmroczniejsze miejsce w Zakopanem. Czteropiętrowy budynek, który wybudowano w 1912 r. na zboczu Antałówki niszczeje od lat 90. Niegdyś mieściło się tutaj sanatorium Chorób Płuc i Gruźlicy „Pocztowców”. Według miejscowych legend po wejściu do środka drzwi zamykają się z hukiem, klamki ruszają się same, a okna rytmicznie uderzają o zniszczone framugi…
Luxtorpeda, czyli rekordowy przejazd
Ciężko w to uwierzyć, ale przez wiele lat nie udało się pobić rekordu ustanowionego w 1936 roku. O jaki rekord chodzi? O czas przejazdu z Krakowa do Zakopanego pociągiem. Aerodynamiczny pociąg spalinowy SAx 90090 zwany Luxtorpedą pokonał trasę Kraków-Zakopane w 2 godziny i 18 minut. Jeszcze do niedawna ze względu na modernizację i remont torów pociągi pokonywały wspomnianą trasę w 2 godziny i 59 minut. Z ciekawości zerknąłem na rozkład na stronie PKP – remont chyba dobiegł końca, według rozkładu najszybsze pociągi z Krakowa do Zakopanego jadą godzinę i 46 minut.
Luxtorpeda w Zakopanem, 1936 rok // fot. wikipedia, domena publiczna
Dawne Zakopane
Jeśli interesujesz się historią to polecam świetną książkę autorstwa Aleksandry Krakowskiej oraz Barbary Caillot Dubus pt. „Na Giewont się patrzy”. Autorki podczas licznych rozmów z mieszkańcami Zakopanego i okolic opisały życie górali w na przedwojennym Podhalu. Z książki dowiesz się m.in dlaczego nie wolno dzwonić do drzwi, czym była czarna i biała izba, oraz dlaczego „na giewont się patrzy”, a chodzą tam tylko turyści. Książka dostępna jest tutaj.
…i jeszcze kilka ciekawostek o Zakopanem
• To właśnie w Zakopanem powstały pierwsze w Polsce poczta, telegraf i oświetlenie.
• Nazwy poszczególnych dzielnic, czy rejonów Zakopanego mają najczęściej związek z nazwiskami zakopiańskich rodzin, np. ulica Krupówki wzięła nazwę od polany Krupówki, biorącej nazwę od rodziny Krupowskich.
• Pierwsza zakopiańska parafia została założona w 1845 roku przez księdza Józefa Stolarczyka.
• Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego to jedno z najstarszych muzeów regionalnych w Polsce – zostało założone w 1889 roku, posiada 11 filii, z czego 7 ulokowanych jest w Zakopanem.
• 5 grudnia 1999 roku na parkingu nieopodal hotelu Kasprowy zastrzelony został słynny polski gangster Andrzej Kolikowski pseudonim Pershing.
Zobacz też:
• Top 40: najlepsze atrakcje w Zakopanem i okolicach
• Ciekawostki o Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie
• 16 ciekawostek o Krakowie, które mogą zaskakiwać
• 19 ciekawostek o londyńskim Big Benie
• Krzywy Las w Polsce
Skomentuj
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.