Najważniejsze zabytki polskie – obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO

Na terenie Polski znajduje się wiele zabytków, jednak najważniejsze zabytki polskie to te, które zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO. W Polsce znajduje się 16 obiektów wpisanych na tą listę, które opisujemy poniżej.

Stare Miasto w Krakowie

Stare Miasto w Krakowie zostało wpisanie na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1978 roku jako jeden z pierwszych obiektów na całym świecie. Wpis na listę obejmuje Stare Miasto w obrębie dawnych murów obronnym, Wzgórze Wawelskie i Kazimierz ze Stradomiem. Centralnym miejscem wzgórza jest Zamek Królewski na Wawelu, będący dawną siedzibą władców Polski. Można tu zobaczyć m.in. królewskie apartamenty, skarbiec oraz zbrojownię. W wawelskiej katedrze spoczywa wielu królów oraz zasłużonych Polaków.

Stare Miasto w Krakowie to także Rynek Główny z Sukiennicami i kościołem Mariackim. Fragment średniowiecznych fortyfikacji stanowią Brama Floriańska i Barbakan. Kazimierz był odrębnym miastem, gdzie przenikały się kultura polska i żydowska.

Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni

Kopalnię Soli w Wieliczce wpisano na listę UNESCO w 1978 roku wraz z Krakowem w pierwszej grupie zabytków z całego świata. Natomiast w 2013 roku dopisano do niej kopalnię w Bochni. Obie te kopalnie od XIII wieku do 1772 roku były jednym przedsiębiorstwem, które nazywało się żupami krakowskimi. Współcześnie kopalnia w Wieliczce stanowi dziewięć poziomów – pierwszy znajduje się na głębokości 64, a ostatni 327 m. Kopalnię w Bochni również ma dziewięć poziomów. Sól wydobywano na głębokości od 70 do 289 m.

Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady

Auschwitz-Birkenau, czyli niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady na listę UNESCO wpisany został w 1979 roku. Obiekt ten jest największym obozem zagłady w historii ludzkości. W 1940 roku na polskich terenach, które zostały włączone do Niemiec utworzono obóz dla więźniów politycznych. Ten z czasem się rozrastał i zmianie ulegała jego funkcja. Zorganizowana zagłada Żydów rozpoczęła się tu 1942 roku i trwała do 28 listopada 1944 roku. Przez obóz przeszło 1,3 mln więźniów, a 90% z nich zginęło.

Puszcza Białowieska

Puszcza Białowieska to z kolei jeden z najważniejszych zabytków przyrody w naszym kraju. Jest obiektem transgranicznym, na pograniczu polsko-białoruskim. Na listę UNESCO puszczę wpisano w 1979 roku, natomiast 13 lat później wpis poszerzono o tereny znajdujące się na Białorusi. Puszcza Białowieska składa się przede wszystkim z płaskich równin, a także piaszczysto-żwirowych wzgórz. Teren ten w większości porasta pierwotny las liściasto-iglasty, ale również lasy łęgowe nad strumieniami dorzecza Bugu oraz Narwi.

Teren Puszczy Białowieskiej zamieszkuje 60 gatunków ssaków (33 chronione i 12 zagrożonych), 45 gatunków ptaków objętych ochroną siedlisk (12 z nich figuruje w Polskiej czerwonej księdze zwierząt), 12 gatunków płazów, 7 gadów i 31 gatunków ryb.

Stare Miasto w Warszawie

Stare Miasto w Warszawie znajduje się na liście UNESCO od 1980 roku. Jest to wyjątkowy przykład odbudowy zabytku niemal całkowicie zniszczonego. W czasie powstania warszawskiego zniszczeniu uległo około 85% budynków warszawskiego starego miasta. Na szczęście udało się odtworzyć średniowieczną siatkę ulic, zabytkowe budynki w większości z wieków XVII i XVIII, a także mury obronne ze stuleci XIII – XVI. Najbardziej monumentalnym budynkiem Starego Miasta w Warszawie jest Zamek Królewski.

Stare Miasto w Zamościu

Wśród najważniejszych zabytków w Polsce znajduje się również Stare Miasto w Zamościu. Na listę UNESCO wpisane zostało w 1992 roku. Jest to piękne, renesansowe miasto, gdzie znajdują się pierwotny układ ulic, dobrze zachowane fragmenty fortyfikacji oraz wiele zabytkowych budynków. Historia Zamościa sięga 1580 roku, kiedy to Jan Zamoyski stworzył tu gród, który wzorowany był na modelu włoskiego miasta idealnego. Jego układ urbanistyczny oparto na planie pięcioboku, w którego środku znajduje się Rynek Wielki oraz dwa mniejsze place targowe – Wodny i Solny. Całość uzupełnia siatka ulic w formie szachownicy. Sprawdź co zwiedzić w Zamościu i okolicach.

Średniowieczny zespół miejski Torunia

Średniowieczny zespół miejski Torunia wpisano na listę UNESCO w 1997 roku. To piękny przykład doskonale zachowanej architektury gotyckiej. Na terenie całego Torunia znajduje się ponad 1100 zabytkowych budynków w tym stylu – to sprawiło, że miasto znajduje się na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego. Początki Torunia związane są z Zakonem Krzyżackim, który wybudował tu zamek, z którego do dziś pozostały jedynie fragmenty. Najważniejsze zabytki to kamienice, w tym dom rodzinny Mikołaja Kopernika, spore fragmenty murów obronnych z bramami wjazdowymi i Krzywą Wieżą, rynek Staromiejski z ratuszem oraz XIII-wieczny kościół Mariacki.

Zamek Krzyżacki w Malborku

Kolejnym obiektem na liście najważniejszych zabytków w Polsce jest Zamek Krzyżacki w Malborku. Na liście UNESCO umieszczono go w 1997 roku. Przebudowa wcześniej już istniejącej twierdzy nad Nogatem trwała około 40 lat. Po zakończeniu budowy, w połowie XIV wieku warownia ta była siedzibą Wielkich Mistrzów Zakonu Krzyżackiego.

W Wysokim Zamku znajdowały się m.in. kapitularz oraz kościół Najświętszej Marii Panny. Zamek Średni otwarty był dla gości zakonu. W Zamku Niskim natomiast znajdowała się zbrojownia na działa i wozy bojowe, kaplica św. Wawrzyńca i liczne budynki gospodarcze, m.in. spichlerz, browar i ludwisarnia. Warownia należała do Krzyżaków do połowy XV wieku, by później stać się własnością polskich królów. Zamek w Malborku największą gotycką twierdzą Europy.

Kalwaria Zebrzydowska

Najważniejsze sakralne zabytki polskie to m.in. Manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy w Kalwarii Zebrzydowskiej. Znajdują się na liście UNESCO od 1999 roku. Kościół oraz klasztor bernardynów, będące sanktuarium maryjno-pasyjnym znajdują się u stóp góry Żar. Często nazywa się je „polską Jerozolimą”.

Początki tego miejsca sięgają 1600 roku. Kompleks zaprojektował włoski architekt Jan Maria Bernardoni, przy udziale flamandzkiego złotnika Pawła Baudartha. Nieopodal zespołu budynków znajdują się także kapliczki i kościółki, które upamiętniają Mękę Pańską oraz życie Matki Boskiej. Co roku przybywa tu około miliona pielgrzymów.

Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy

Kolejne najważniejsze sakralne zabytki polskie to Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy. Wpisano je na listę UNESCO w 2001 roku. Są one największymi w Europie drewnianymi budowlami sakralnymi, które mają konstrukcję szkieletową. Kościoły za własne pieniądze wznieśli protestanci w ciągu jednego roku, w połowie XVII wieku. W Świdnicy, Jaworze i Głogowie wybudowano trzy unikatowe konstrukcje, a dwie z nich przetrwały do dnia dzisiejszego. Trzecia niestety spłonęła od uderzenia pioruna.

Drewniane kościoły południowej Małopolski

Kolejne najważniejsze zabytki w Polsce, które trafiły na listę UNESCO to drewniane kościoły południowej Małopolski. Sześć kościółków drewnianych, które znajdują się we wsiach: Binarowa, Blizne, Dębno, Haczów, Lipnica Murowana oraz Sękowa trafiło na listę w 2003 roku. To drugie najstarsze skupisko kościołów drewnianych w Europie, po kościołach klepkowych znajdujących się w Norwegii. Świątynie znajdujące się na Szlaku Architektury Drewnianej wzniesiono techniką zrębową. Najstarszym z nich jest kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Haczowie, którego początki sięgają 1388 roku i uznawany jest za najstarszą gotycką świątynię z drewna w Europie.

Park Mużakowski

Park Mużakowski to rozległy park krajobrazowy, rozciągający się po obydwu stronach Nysy Łużyckiej – w okolicach Łęknicy po stronie polskiej oraz Bad Muskau po stronie niemieckiej. Uchodzi za światowej klasy arcydzieło sztuki ogrodowej. Został stworzony w latach 1815-44 przez księcia Hermanna von Pückler-Muskau, który skupował okoliczne tereny, na których stopniowo powstawał gigantyczny park. Park Mużakowski wpisany został na listę UNESCO w 2004 roku.

Hala Stulecia we Wrocławiu

Wśród najcenniejszych zabytków w Polsce znajduje się również Hala Stulecia we Wrocławiu, która na listę UNESCO trafiła w 2006 roku. Wzniesiona w latach w latach 1911 – 1913 hala z wykorzystaniem żelbetonu okazała się milowym krokiem w dziejach budownictwa. Niemcy zaprezentowali na niej historię oraz dorobek gospodarczy Dolnego Śląska. Max Berg stworzył tu wielofunkcyjną budowlę na planie koła, zaopatrzoną w cztery absydy, którą zwieńcza kopułą o średnicy 67 m. Widownia mogła pomieścić ponad sześć tysięcy osób. Wewnątrz znajdowały się największe na świecie organy – część z nich można zobaczyć we wrocławskiej Archikatedrze, a część w Częstochowie na Jasnej Górze.

Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat

Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat to łącznie 16 cerkwi, z których osiem znajduje się po polskiej, a osiem po ukraińskiej stronie granicy. Polskie znajdują się w takich miejscowościach jak: Radruże, Chotyniec, Smolnik i Turzańsk – te w województwie podkarpackim oraz Powroźnik, Owczary, Kwiatoń i Brunary Wyżne – te z kolej w województwie małopolskim. Pięć spośród nich to świątynie łemkowskie, dwie to halickie, a jedna bojkowska. Obiekty te budowane były od XVI wieku do XIX. Mają konstrukcję zrębową i posiadają symboliczne odniesienia dla danej społeczności. Na listę UNESCO wpisane zostały w 2013 roku.

Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku w Tarnowskich Górach

Do najważniejszych zabytków przemysłu w Polsce należy Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku w Tarnowskich Górach oraz system gospodarowania wodami podziemnymi. Obiekt ten na liście UNESCO znalazł się w 2017 roku. Wpis obejmuje w całości podziemną kopalnię wraz ze sztolniami, szybami, galeriami i systemem gospodarowania wodami podziemnymi, oraz znajdującą się na powierzchni, pochodzącą z XIX wieku przepompownię parową. Kopalnia w Tarnowskich Górach miała znaczący udział w światowej produkcji ołowiu i cynku. Szlak turystyczny przebiega 40 m pod ziemią, a liczący niemal 300 m odcinek trasy pokonuje się łodzią. Kopalnia ta położona jest na Górnym Śląsku.

Krzemionki Opatowskie

Kopalnie krzemienia pasiastego i neolityczne osady w Krzemionkach Opatowskich znajdują się pod Ostrowcem Świętokrzyskim. Jest to region prehistorycznych kopalń krzemienia pasiastego i związanych z nimi dawnych osad. Na ten zespół zabytkowy oprócz samych Krzemionek składają się także kopalnie Borownia i Korycizna, oraz neolityczna osada znajdująca się na wzgórzu Gawroniec. Obiekt ten wpisano na listę UNESCO w 2019 roku. W Krzemionkach bardzo dobrze zachowana jest architektura podziemna oraz krajobraz na powierzchni.

Zobacz też:

• Nie tylko Kalisz – oto najstarsze miasta w Polsce
• Wulkany w Polsce – gdzie się znajdują i czy mogą wybuchnąć?
• Najpiękniejsze zamki w Polsce
• Zakopane – ciekawostki o zimowej stolicy Polski
• 10 przyrodniczych atrakcji Polski, które każdy powinien zobaczyć