Matera – historia miasta wykutego w skale

We Włoszech w regionie Basilicata znajduje się piękne miasto Matera. Jest to jedno z najstarszych miast świata – dokumentacja sugeruje, że już w Paleolicie (10 tys. lat temu!) osiedlili się tu ludzie. Według historyków i archeologów Matera jest jednym z najstarszych nieprzerwanie zamieszkałych miast na świecie. Jest to spektakularny przykład osadnictwa jaskiniowego w Europie.

Sasi di Matera – kiedyś wstyd i hańba, a teraz duma

To starożytne miasto na południu Włoch słynie z unikalnej architektury, a najwięcej emocji wywołuje jej zabytkowa część – dwie dzielnice Sassi (z włoskiego kamienie). Starsza i bardziej jaskiniowa część Sasso Caveoso oraz nowsza Sasso Barisano. Według szacunków dawniej było tutaj ponad 3 tysiące domów, z których większość była wyłącznie wykuta w kamieniu, przez co bardziej przypominała jaskinie, aniżeli mieszkanie.

W Sasso Caveoso mieszkańcy drążyli domy w całości w skale, podczas gdy w Sasso Barisano znajdują się domy drążone w skale, do których dobudowywano jedynie fronty w tradycyjny sposób. Dach jednego z domów był też jednocześnie podłogą dla drugiego. W ten sposób dochodzono nawet do kilku pięter! Do dziś w dolnych partiach dzielnicy nie ma ulic, zaczynają nieco wyżej, czyli tam gdzie zbudowano pałace i kościoły. Pomiędzy skalnymi domami przebiegają liczne, wąskie uliczki, co daje niesamowity klimat temu miejscu.

Tradycyjny dom w Materze składał się z dwóch pomieszczeń – w jednym trzymano narzędzia i zwierzęta, a w drugim mieszkali ludzie wraz z ptactwem domowym – kurami, kogutami, itd. W mieście szerzył się analfabetyzm i liczne choroby, w tym malaria. Z powodu braku dostępu do bieżącej wody, plag chorób, brudu umierało co drugie dziecko (!) a rząd do pewnego momentu nic o tym nie wiedział. Co ciekawe nie dowiedział się o tym z raportów czy dokumentów Ministerstwa Zdrowia czy innego organu sprawującego władzę, a z książki włoskiego pisarza Carlo Levi „Chrystus zatrzymał się w Eboli”. Eboli to miasto na południe od Neapolu, za którym jest rozwidlenie autostrad, jedna idzie na południe w kierunku Reggio di Calabria, druga na wschód w kierunku Matery, Taranto i półwyspu Salento. Gdy wyszło na jaw w jakich warunkach żyją mieszkańcy zabytkowej części Matery, dzielnicę okrzyknięto hańbą kraju.

Vicinato

Vicinato to w dosłownym tłumaczeniu sąsiedztwo. Dla mieszkańców Matery to jednak styl życia. Domy zwykle znajdowały się przy wspólnych podwórkach, na których znajdowała się studnia, lub piec do wypieku chleba. Przede wszystkim kwitło tam jednak życie towarzyskie. Sąsiedzi z taki podwórek byli zżyci jak rodzina. Dlaczego o tym wspominam? Otóż w 1952 roku władze podjęły decyzję o przesiedleniu mieszkańców Sassi do nowopowstałych osiedli zbudowanych na obrzeżu miasta. Stwierdzono wówczas, że to wręcz niedopuszczalne, aby ludzie żyli jak setki lat temu – w jaskiniach, bez kanalizacji i elektryczności, za to wspólnie ze zwierzętami. Niestety nie przesiedlono wszystkich tak, by dawni sąsiedzi ponownie mieszkali obok siebie. Ludzie zaczęli więc wracać na noc, lub na stałe do dawnych domów, by dalej mieszkać obok sąsiadów, z którymi byli zżyci. Władze nie dawały za wygraną, dochodziło do kolejnych eksmisji i zamurowywania wejść do domów.

Matera dzisiaj

Przez 30 lat Sassi stały puste! Dopiero w 1986 roku zmieniono prawo, które pozwalało wziąć nieruchomość w dzierżawę na 99 lat, całkowicie za darmo, tylko pod jednym warunkiem, że się ją odrestauruje. To i zwrot do 60% kosztów remontu sprawiło, że pojawiło się wielu chętnych. Remont prowadzono pod nadzorem konserwatora zabytków, przede wszystkim po to, aby utrzymać ten niesamowity klimat, zachować kolorystykę, wygląd okien i dachów. Powstały liczne hotele i restauracje, a niektóre jaskinie stały się wręcz luksusowymi „jaskiniowymi hotelami”. W 1993 roku Materę wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Matera – kościoły i inne zabytki

W Materze znajdziemy ponad 100 kościołów wykutych w skałach m.in. Santa Lucia alle Malve, Santa Maria de Idris, S. Giovanni in Monterrone, Convincio di S. Antonio, Santa Maria de Armenis i Santa Barbara. Kościoły są do siebie bardzo podobne i zwykle zdobione freskami – ładnymi, jednak bardzo zniszczonymi. Ponadto w mieście znajduje się piękna katedra z XIII wieku z barokowym wnętrzem i kościół San Giovanni Battista również z XIII wieku.

Inne zabytki to muzea, pałace, podziemia pod placem Vittorio Veneto, XVI-wieczny zamek, Castello del Conte Tramontano. Wszystko to pozostaje i tak tylko dodatkiem do Sassi.

Matera ciekawostki

• Właśnie w Materze kręcono wiele scen do „Pasji” Mela Gibsona, ponieważ miasto bez specjalnych zabiegów przypominało dawną Jerozolimę.
• Kręcone były tutaj też między innymi „Ewangelia według świętego Mateusza” Pasoliniego czy nowa wersja Ben Hura.
• Matera była Europejską Stolicą Kultury 2019
• ponadto znajduje się tu ośrodek Włoskiej Agencji Kosmicznej (ASI)
• jednym z najbardziej popularnych muzeów w Materze jest tzw. Sassi in Miniatura, czyli makieta miasta która na 12 metrach kwadratowych pokazuje jak wyglądało ono w przeszłości. Całość od 1996 roku budował artysta Eustachio Rizzi, który mieszkał w Sassi w latach 50.

Dojazd do Matery

Najwięcej turystów do Matery przyjeżdża z Apulii, z okolic Bari, gdzie zwykle spędzają urlop, a przy okazji zwiedzają południe Włoch. Najbliższa stacja kolejowa to Ferrandina, około 30 km od Matery. Najszybciej można dotrzeć tutaj samochodem, jadąc autostradą A14 Bologna – Taranto, a potem skręcając w SS99. Z Warszawy do Matery jest ponad 2100 km. Najbliższy port lotniczy znajduje się w Bari. Poza tradycyjnymi przewoźnikami lądują tutaj także tanie linie lotnicze Ryanair. Z Bari do Matery jest 67 km.

Zobacz też:

• Petra – niesamowite skalne miasto w Jordanii
• Zapomniane piramidy w Meroe
• Podziemia z okresu II wojny światowej w Polsce – tajemnicze miejsca
• 14 ekstremalnych miejsc zamieszkanych przez ludzi
• Najdłuższe nazwy geograficzne na świecie – spróbuj je przeczytać


źródła: (1),(2),(3)