Pierwszy miliarder – John D. Rockefeller

Takie pojęcia, jak „oligarcha”, „miliarder” są bardzo popularne w naszych czasach. Imiona najbogatszych osób na świecie są niemniej znane niż imiona gwiazd kina lub sportu. Czy zastanawialiście się kiedyś, kto jako pierwszy zgromadził tak ogromną fortunę, że mógł poszczycić się tytułem pierwszego miliardera? Otóż pierwszą osobą, która potrafiła zbudować majątek stanowiący 1 miliard dolarów został Amerykanin John D. Rockefeller. Miało to miejsce ponad 100 lat temu – 29 września 1916 roku. Poznajcie jego historię.

John Davison Rockefeller urodził się w mieście Richford (w stanie Nowy Jork) 8 lipca 1839 roku. Był drugim z szóstki dzieci i najstarszym z synów Williama Avery Rockefellera (ur. 1810, zm. 1906) i Elizy Davison (ur. 1813, zm. 1889). Jego ojciec William Rockefeller w młodości był drwalem, lecz rzucił pracę fizyczną i postanowił sprzedawać różne eliksiry lecznicze, które miały pomagać ludziom na różne dolegliwości.

Młody John D. Rockefeller już jako 7-latek zarabiał pieniądze dzięki wykonywaniu drobnych prac dla sąsiadów, sprzedaży ziemniaków i słodyczy oraz hodowli indyków. Za namową matki pożyczył $50 lokalnemu rolnikowi, który po roku oddał dług wraz z 7% odsetkami – to wówczas postanowił, że pieniądze mają pracować na niego. W 1904 roku tak wspominał to wydarzenie: Wrażenie jakie wywarło na mnie to zdarzenie przekonało mnie, że dobrą rzeczą jest pozwolić, aby to pieniądze służyły mojej osobie, niż żebym ja był ich niewolnikiem.

John D. Rockefeller – pierwsza praca

Rockefellerowie przeprowadzili się do miasta Moravia, a następnie w 1851 roku do Owego gdzie John uczęszczał do szkoły. 2 lata później przeprowadzili się do Strongsville w stanie Ohio, gdzie uczył się w Central High School w Cleveland, a następnie w publicznym liceum. W wieku 16 lat Rockefeller ukończył dziesięciotygodniowy kurs księgowości w Folsom’s Commercial College. Pomimo ciągłych absencji ojca i przeprowadzek rówieśnicy opisywali go jako ułożonego, poważnego i pracowitego chłopaka.

We wrześniu 1855 roku Rockefeller zostaje przyjęty na stanowisko asystenta księgowego w niewielkiej agencji pośrednictwa handlowego oraz spedycji towarów, Hewitt&Tuttle. Jego miesięczne wynagrodzenie to $50 (1000$ według przelicznika za rok 2015). W międzyczasie jego ojciec zostawia rodzinę, przyjmuje nazwisko Levingston i w 1856 bierze ślub z Margaret Allen, będąc nadal żonatym ze swoją pierwszą żoną.

John D. Rockefeller – biznesmen

W 1859 roku Rockefeller wszedł w spółkę z Maurice B. Clarkiem (kolegą z Folsom’s Commercial College) i jego braćmi. Firma o kapitale zakładowym $4000 (ekwiwalent 100 tysięcy dolarów w 2015 roku) zajmowała się pośrednictwem w handlu artykułami rolnymi. John dysponował jedynie kwotą $800 dolarów, więc pożyczył $1000 od swojego ojca (oczywiście na odpowiednim %). Firma radziła sobie całkiem nieźle dzięki dużemu popytowi, który napędzała trwająca w USA wojna secesyjna.

W 1863 roku zainwestowali w budowę rafinerii ropy naftowej w Clevland. Przemysł naftowy był jeszcze w powijakach, ale miał ogromne perspektywy, które zauważyli wspólnicy. Rozwój przemysłu w II połowie XIX wieku stworzył ogromne zapotrzebowanie na tańszy produkt (olej pozyskiwany z tłuszczu wieloryba stał się zbyt drogi), który będzie mógł być wykorzystany do oświetlania domów, budynków gospodarczych i fabryk.

Przełomową datą był 14 lutego 1865 roku – John D. Rockefeller wykupił od braci Clark udziały w przedsiębiorstwie za 72 500 $ (jak podaje wikipedia był to ekwiwalent 1 miliona dolarów w 2015 roku). Do współpracy przy biznesie naftowym zaprosił swojego brata Williama. Kolejnym krokiem było pozyskanie dodatkowych funduszy na rozwój oraz nowe biuro na Manhattanie. 1865 rok firma zamknęła z obrotem 1,2 mln $ i posiadała już 2 rafinerie. Rockefeller zaciągał gigantyczne pożyczki, reinwestował zyski i szybko przystosowywał swój biznes do zmieniających się warunków rynkowych. W 1868 roku przedsiębiorstwo kierowane przez Johna było już największą rafinerią ropy naftowej na świecie.

W 1870 roku John powołał do życia firmę „Standard Oil”, która zajmowała się nie tylko przeróbką, lecz poszukiwaniem pól roponośnych. Oprócz tego Rockefeller inwestował pieniądze w budowę kolei, co pozwoliło mu znacznie obniżyć koszty transportu ropy. Wielu konkurentów bankrutowało, nie wytrzymując rywalizacji z królem nafty. Po kilku latach pod kontrolą „Standard Oil” znajdowało się ponad 90% zakładów wydobywania ropy w USA. Warto przy tym wspomnieć, że przed rokiem 1870 paliwo naftowe dostępne było tylko dla bogatych. W ciągu następnej dekady nafta stała się powszechnie dostępna dla klasy robotniczej i średniej dzięki „Standard Oil”, który w 1872 roku wchłonął 22 z 26 konkurencyjnych firm działających w Cleveland i okolicach. W międzyczasie opracowano ponad 300 produktów na bazie ropy naftowej: od smoły, przez farbę, po wazelinę i gumy do żucia. Firma Rockefellera miała własne magazyny, rurociągi, cysterny oraz sieć punktów sprzedaży, oferując przy tym ceny nieosiągalnym dla konkurencji poziomie (często dumpingowe). Rockefeller był już milionerem (1 000 000 $ ówczesnych dolarów to w przeliczeniu 25 000 000 $ w roku 2015).

Kontrowersje

W 1877 roku firma Rockefellera popadła w konflikt z firmą kolejową Pennsylvania Railroad, która była głównym spedytorem Standard Oil. John D. Rockefeller opracował nowy system transportu nafty w postaci rurociągów i wstrzymał wszystkie przewozy z udziałem Pennsylvania Railroad. Z pomocą innych przedsiębiorstw kolejowych wypowiedział wojnę cenową – stawki przewozowe zostały drastycznie obniżone i doprowadziły do strajków pracowników kolejowych. Następstwem tych wydarzeń były liczne oskarżenia w kierunku spółki Standard Oil o monopolizowanie handlu naftą. W latach 70. i 80. Rockefeller zmagał się z atakami ze strony prasy i administracji rządowej. Praktyki biznesowe przedsiębiorstwa Rockefellera (sprzedaż poniżej kosztów produkcji, różnicowanie cenowe oraz zawieranie atrakcyjnych układów z kolejami na rabaty transportowe) wzbudzały kontrowersje opinii publicznej. Stadard Oil kontrolowało wówczas 20 000 szybów nafotwych, ponad 6000 km rurociągów oraz 5000 cystern drogowych, a ponadto zatrudniało ponad 100 000 pracowników. Żeby lepiej to zobrazować warto dodać, że udział Standard Oil w światowym przetwórstwie ropy naftowej wynosił wówczas ponad 90%!

W 1887 roku powstała w USA Międzystanowa Komisja Handlowa, która miała za zadanie przeforsowanie równych stawek opłat dla przewozów kolejowych. Rockefeller był jednak o krok dalej i na dużą skalę wykorzystywał już transport rurociągowy. Lata 90. XIX wieku to inwestycje Rockefellera w biznes żelazny. Walka o dominację z magnatem stalowym Andrew Carnegiem była pożywką dla ówczesnych tabloidów.

W 1902 roku John D. Rockefeller przechodzi na emeryturę w wieku 63 lat wypłacając sobie dywidendę w wysokości 58 milionów dolarów. Mimo wszystko do 1911 roku był on prezesem firmy. Pod koniec 1911 roku Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych udowodnił firmie Standard Oil Company naruszenie ustawy antymonopolowej Sherman Antitrust Act oraz nakazał podzielenie spółki na 34 nowe przedsiębiorstwa. Kontrola Rockefellera nad amerykańskim przemysłem naftowym została zmniejszona, jednak w ciągu kolejnych lat wszystkie firmy należące do Rockefellera zanotowały pięciokrotny wzrost wartości, w efekcie czego majątek Rockefellera przekroczył 900 milionów dolarów!

John D. Rockefeller posiadał w pewnym momencie 16 kolejowych i 6 stalowych spółek, 6 firm transportowych, kilka firm nieruchomościowych oraz 8 banków. 29 września 1916 został oficjalnie nazwany pierwszym miliarderem na świecie.

John D. Rockefeller – filantrop

Według źródeł Rockefeller rozpoczął działalność charytatywną już w wieku 16 lat, gdy zaczął pracę jako księgowy. Z zapisków znalezionych w dzienniku Rockefellera wynika, że początkowo zdecydował przekazywać 6% swoich zarobków na cele charytatywne, a po ukończeniu 20 roku życia już 10%.

Od najmłodszych lat John D. Rockefeller uczęszczał na nabożeństwa wraz ze swoją matką i rodzeństwem do lokalnego kościoła Baptystów, który następnie wspomagał finansowo. W kolejnych latach wraz powiększaniem swojego majątku wspierał edukację, ochronę zdrowia, naukę i sztukę. Po roku 1897 w filantropię włączył się również jego syn – szacuje się, że John Davison Rockefeller Jr. wydał 537 mln dolarów na projekty związane z edukacją, medycyną i kulturą oraz na cele charytatywne.

Rockefeller senior wsparł kwotą 80 milionów dolarów Uniwersytet w Chicago, który z małego baptystycznego college’u przekształcił się w światowej klasy instytucję edukacyjną do roku 1900. We współpracy z Amerykańską Baptystyczną Społecznością Misjonarzy Zagranicznych ufundował Centralny Uniwersytet na Filipinach w roku 1905 – pierwszy baptystyczny i drugi amerykański Uniwersytet w Azji. Pomagał również innym ośrodkom akademickim, takim jak Yale, Harvard, Columbia, Brown, Bryn Mawr, Wellesley oraz Vassar. W 1901 roku powołał Instytut Badań Medycznych w Nowym Yorku (skupia się przede wszystkim na badaniach medycznych), którego nazwę w 1965 roku zmieniono na Uniwersytet Rockefellera. Naukowcy związani z tym uniwersytetem zdobyli w sumie 23 nagrody Nobla.

W 1913 roku Rockefeller założył fundację Rockefellera, która otrzymała 250 milionów dolarów. Środki te przeznaczono na wspieranie rozwoju ochrony zdrowia publicznego, instruktażu medycznego oraz sztuki. Fundusze przekazane fundacji pozwoliły na powołanie szkoły wyższej Johns Hopkins School of Hygiene and Public Health – pierwszej tego typu szkoły w Stanach Zjednoczonych. W sumie John D. Rockefeller przeznaczył około 550 milionów dolarów na cele charytatywne.

Problemy ze zdrowiem i śmierć

Po ukończeniu 50 roku życia John D. Rockefeller cierpiał na umiarkowaną depresję oraz miał problemy gastryczne. Ataki prasy i działania rządu skierowane w imperium Rockefellera w latach 90. XIX wieku doprowadziły do rozwinięcia się łysienia plackowatego, które spowodowało u niego utratę owłosienia całego ciała do roku 1901. Włosy nigdy nie odrosły, a inne choroby ustąpiły po zmniejszeniu obciążenia organizmu pracą. Rockefeller zmarł wskutek miażdżycy 23 maja 1937 roku, niecałe 2 miesiące przed swoimi 98 urodzinami. Został pochowany na cmentarzu Like View w Cleveland.

W rankingu najbogatszych rodzin świata z 2016 roku spadkobiercy Rockefellera znaleźli się „dopiero” na 24 miejscu (z majątkiem wartym 11 mld dolarów). Na światowej liście miliarderów jest obecnie ponad 2000 osób – nie ma wśród nich jednak ani jednego przedstawiciela Rockefellerów…

John D. Rockefeller – cytaty

• Bóg dał mi pieniądze. (Źródło: John T. Flynn, Women’s Home Companion (1915) oraz cytat w God’s Gold (1932))
• Kto pracuje przez cały dzień, ten nie ma czasu na zarabianie pieniędzy. (Źródło: Kamil Cebulski, Efekt motyla. Jak jedna decyzja może wpłynąć na całe twoje życie i zaważyć nad biedą lub bogactwem?, Internetowe Wydawnictwo Złote Myśli Netina, Gliwice 2006.)
• Najważniejszą rzeczą dla młodego człowieka jest stworzyć dla siebie kredyt – reputację, charakter. (Źródło: Bertie Charles Forbes,The Men Who Are Making America (1918))
• Nie ma niczego bardziej okropnego i godnego pożałowania od człowieka, który wszystkie swoje godziny dnia przeznacza na zarabianie pieniędzy tylko dla nich samych. (Źródło: Random Reminiscences of Men and Events (1906))
• Nie sądzę by była jakakolwiek inna zdolność niezbędna do osiągnięcia jakiegokolwiek sukcesu, niż zdolność do wytrwałości. Odnajdujemy ją prawie wszędzie, nawet w naturze. (Źródło: Orison Swett Marden, How They Succeeded (1901))
• Raczej zatrudnię człowieka entuzjastycznego niż tego, który wszystko wie. (Źródło: Bryan Curtis, Classic Wisdom for the Professional Life (2010), s. 75)
• Umiejętność postępowania z ludźmi jest takim samym towarem handlowym jak cukier czy kawa. I zapłacę za tę umiejętność więcej niż za jakąkolwiek inną pod słońcem. (Źródło: Dale Carnegie, How to Win Friends and Influence People (1937))

Zobacz też:

• Historia prawdziwego Robinsona Crusoe
• Niesamowita historia rozejmu bożonarodzeniowego podczas I wojny światowej
• Edward Mordrake – tajemnica człowieka o dwóch twarzach rozwiązana
• Hugh Hefner – 25 ciekawostek i fakty z życia założyciela Playboya
• August Agbola O’Brown ps. Ali – Nigeryjczyk, który bronił stolicy w Powstaniu Warszawskim


źródła: (1),(2),(3),(4),(5), (6)