Warszawska Syrenka – symbol stolicy Polski

W herbie Warszawy oraz na wielu miejskich dokumentach, mapach, pieczęciach od wieków widnieje postać półkobiety-półryby, czyli syreny. Wszystkim Polakom postać syreny trzymającej w rękach miecz i tarczę kojarzy się z Warszawą. Jednak nie od początku tak wyglądał herb dzisiejszej stolicy Polski i nie zawsze syrena przedstawiana była jako piękna półkobieta-półryba.

Syrena jako postać mitologiczna

Syrena to tajemnicza postać, która po raz pierwszy w dziejach pojawia się w mitologii greckiej. Pierwotnie syrena przedstawiana była jako półkobieta-półptak – femme fatale – stworzenie przebiegłe i niebezpieczne. Później zarówno w mitologii greckiej, jak i rzymskiej syreny przybierały postać nimfy morskiej półkobiety-półryby lub ryby z głową kobiety. W tej postaci syreny także były groźne i przebiegłe. Swym pięknym śpiewem uwodziły, czarowały marynarzy, aby zwabić ich na odludne wyspy, zabić i zjeść.

Legendy o Syrence Warszawskiej

Syrena to postać mitologiczna, tajemnicza, nic więc dziwnego, że z Syrenką związanych jest kilka warszawskich legend. Każda z nich utożsamia ją z patronką i opiekunką miasta. Wybitny poeta młodopolski – Artur Oppman pisał, że Syrena została schwytana przez rybaków. Ci następnie ją skrępowali i zanieśli do wioski. Syrena jednak swym pięknym śpiewem tak oczarowała swojego strażnika, że ten ją uwolnił. Ewa Szelburg-Zarembina z kolei pisała, że Syrena złotą strzałą wskazała księciu, który zagubił się na łowach, miejsce jego przeznaczenia. Później w tym miejscu wyrosła Warszawa.

Inna legenda mówi, że dawno, dawno temu przypłynęły na Bałtyk z Atlantyku dwie piękne siostry – syreny – półkobiety-półryby. Jednej z nich spodobały się skały znajdujące się w cieśninach duńskich, gdzie postanowiła zostać. Do dziś można ją spotkać w porcie w Kopenhadze. Druga z sióstr popłynęła dalej Bałtykiem, do ujścia Wisły, a stamtąd w górę biegu tej rzeki. Ponoć nieopodal miejsca, gdzie znajduje się dziś warszawskie Stare Miasto, wyszła na piaszczysty brzeg, aby co nieco odpocząć. Jednak to miejsce tak się jej spodobało, że postanowiła tu zostać. Dziś w tym miejscu znajduje się jej pomnik.

Najbardziej popularna legenda o Syrence Warszawskiej została zobrazowana w baśni filmowej z 1956 roku nakręconej przez Tadeusza Makarczyńskiego – „Warszawska Syrena”. Wars i Sawa to dwoje zakochanych w sobie w wzajemnością mieszkańców małej nadwiślańskiej wioski. Wars jest kowalem, a Sawa córką kmiecia i pasierbicą wiedźmy Kobylichy. Ich miłość napotyka na wiele przeszkód, które pokonują dzięki sile wzajemnego uczucia oraz pomocy Syreny mieszkającej w Wiśle. To od imion tych zakochanych wioska przyjmuje nazwę Warszawa, później się rozrasta, stając się miastem, aby w końcu być stolicą Polski i największą jej metropolią.

Historia herbu Warszawy

Tyle mitów, legend, baśni i podań, czas na odrobinę historii. Warszawa została prawdopodobnie założona przez księcia Bolesława II w XIII wieku, a prawa miejskie otrzymała jeszcze przed 1300 rokiem. Syn księcia Bolesława II – Trojden I – legitymował się pieczęcią księcia czerskiego, która przedstawiała skrzydlatego smoka. Ta pieczęć do złudzenia przypominała najstarszą znaną pieczęć miasta Warszawy z 1400 roku. Podobnie jak syrena grecka z mitologii, tak samo wizerunek syreny warszawskiej ewoluował. W tym przypadku od postaci skrzydlatego smoka. Zresztą należy wspomnieć, że w heraldyce zarówno smok, jak i syrena miały zazwyczaj znaczenie chroniące posiadacza takiego znaku i odstraszające wrogów.

Od symbolu przypominającego smoka syrena w herbie Warszawy wyewoluowała do postaci skrzydlatego potwora w ciele mężczyzny z nogami byka i ogonem lwa, który uzbrojony był w tarczę i miecz. W połowie XVI wieku syren otrzymała cechy kobiece, lecz w dalszym ciągu była potworem posiadającym skrzydła smoka, szpony i ogon, a jej uda pokryte były łuskami. Wpływy klasycystyczne połowie XVIII wieku sprawiły, że potwór zastąpiony został postacią półnagiej kobiety, która posiadała w rękach z bułat i tarczę, a zamiast nóg zwinięty rybi ogon. W 1938 roku herb Warszawy został zatwierdzony dokładnie w takiej formie, w jakiej znamy go dziś.

Warszawska Syrenka – ciekawostki

• Pomnik warszawskiej Syrenki znajdujący się nad Wisłą przetrwał II wojnę światową, został jednak nieco uszkodzony. Cztery lata po wojnie (w 1949) pracownia Braci Łopieńskich załatała 35 drobnych przestrzelin Syreny. Udało się to zrobić bez zdejmowania rzeźby z cokołu.
• Syrenka, która obecnie znajduje się na Starym Mieście również przetrwała wojnę. Tu też z pomocą przyszła pracownia Braci Łopieńskich, która uzupełniła oderwany miecz, lewą rękę oraz tarczę, a także załatała ponad 50 przestrzeleń.
• Syrenka ze Starego Miasta zmieniała swoje położenie. W latach 1855 – 1928 znajdowała się na Rynku Starego Miasta, by następnie trafić na teren Klubu Sportowego Pracowników Miejskich „Syrena” przy ul. Solec 8. W 1951 roku posąg trafił do Centralnego Parku Kultury (obecnie Park Marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego w Warszawie) w pobliżu ul. Solec, by w grudniu 1999 roku ponownie trafić na Stare Miasto.
• Od 2008 roku Syrenka, którą możemy podziwiać na Starym Mieście to kopia. Oryginalna rzeźba wykonana przez Konstantego Hegla znajduje się w Muzeum Warszawy.
• Pomnik autorstwa Ludwiki Nitschowej (ten znajdujący się nad Wisłą) związany jest z Krystyną Krahelską – studentką, poetką i późniejszą uczestniczką Powstania Warszawskiego. To ona pozowała autorce. Jak podaje wikipedia „Twarz Syreny nie jest jednak jej twarzą, a rzeźbę zaczęto kojarzyć z Krahelską po wojnie, kiedy Nitschowa w jednym z wywiadów ujawniła jej nazwisko”. Rzeźbiarka opisała Krahelską jako „wysoką, świetnie zbudowaną, mocną dziewczynę o słowiańskim, a raczej polskim typie urody”.

Zobacz też:

• Konstytucja 3 maja – ciekawostki i informacje
• Rekordowe i ciekawe miejsca w Polsce
• 16 ciekawostek o Krakowie, które mogą zaskakiwać
• Pustynia Błędowska – Polska Sahara
• Twierdza Kłodzko – perła architektury obronnej w Polsce