Pola Raksa – niespełniony sen o polskiej Bardotce

Chociaż Pola Raksa aktorką została przez przypadek, to jej niezwykła uroda predestynowała ją do odegrania roli polskiej gwiazdy filmowej, kinowej divy na wzór francuskiej Brigitte Bardotte. Opiewana w piosenkach zespołu Perfekt („Za jej Poli Raksy twarz, każdy by się zabić dał” śpiewał Grzegorz Markowski w słynnej „Autobiografii”) i kojarzona głównie w roli Marusi w serialu „Czterej pancerni i pies”, jest symbolem niespełnionej, przerwanej kariery aktorskiej. Reżyserzy najczęściej widzieli w niej jedną z najpiękniejszych Polek, nie dostrzegając talentu aktorki.

Wczesne lata

Pola Raksa, a właściwie Apolonia Raksa, urodziła się 14 kwietnia 1941 r. w Lidzie na dzisiejszej Białorusi. Jej ojcem był Edward Raksa. W 1943 rodzina przeniosła się do Leśnicy koło Wrocławia, a następnie do Jeleniej Góry. Tam jej matka pracowała jako krawcowa, a ojciec zajmował się czapnictwem. Pola Raksa wraz z siostrą rozpoczęła naukę w jeleniogórskiej Szkole Podstawowej Nr 4, a następnie I Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Żeromskiego. Naukę kontynuowała we wrocławskim I Liceum Ogólnokształcącym.

Pola Raksa – do filmu z baru mlecznego

Do filmu trafiła przez przypadek, dostrzeżona przez fotoreportera w jednym z barów mlecznych we Wrocławiu. Została przez niego namówiona do sesji zdjęciowej i trafiła na okładkę tygodnika dla młodzieży „Dookoła Świata”. Pola Raksa była wtedy studentką pierwszego roku filologii polskiej na Uniwersytecie Wrocławskim. Jej uroda zwróciła uwagę ekipy przygotowującej ekranizację powieści Kornela Makuszyńskiego „Szatan z siódmej klasy” (1960 r.). To był jej debiut aktorski. Z powodu kolejnych ról filmowych (w filmie „Rzeczywistość” na podstawie powieści Jerzego Putramenta z 1960r.) zmuszona była przerwać studia, przeniosła się do Łodzi i wkrótce ukończyła Wydział Aktorski Szkoły Filmowej.

To wszystko stało się bardzo nagle i bardzo przypadkowo (…) Wracając z uniwersytetu wstąpiłam z koleżanką do baru mlecznego, do którego nigdy wcześniej nie chodziłam. Posilał się tam akurat fotoreporter „Dookoła świata”, Barącz, który przyjechał do naszego miasta, by zrobić zdjęcia jakiejś dziewczyny w związku z konkursem „Gwiazda tygodnia”. No i stało się. Sfotografował mnie – wspominała potem Pola Raksa.

Niezapomniane role Poli Raksy

Po dyplomie Pola Raksa dostała angaż w łódzkim Teatrze Powszechnym i rozpoczęła karierę filmową. Najbardziej znane role Raksy to „Popioły” Andrzeja Wajdy (1965 r.), „Panienka z okienka” (1964 r.), „Faraon” Jerzego Kawalerowicza (1965 r.), Cecylia w „Arii dla atlety” Filipa Bajona (1979 r.), Inezilia w „Rękopisie znalezionym w Saragossie” Wojciecha J. Hasa, i Marusia w serialu „Czterej pancerni i pies” (1966-70 r.). Jej ostatnią rolą filmową była Matka w „Uprowadzeniu Agaty” Marka Piwowskiego (1993 r.).

Pola Raksa grała najczęściej role ciepłych, czułych i opiekuńczych kobiet – matek, dziewczyn, kochanek i żon. Nie miała szczęścia do reżyserów, którzy angażowali ją w niezbyt ambitnych rolach, widząc w niej przede wszystkim niezwykłą urodę. Być może to spowodowało, że Pola Raksa zrezygnowała z kariery aktorskiej. Rola Marusi, z którą wszyscy ją kojarzymy, późna w jej karierze, bo po najbardziej znanych produkcjach, w których grała, stała się też jej przekleństwem, podobnie jak rola kapitana Klosa dla Stanisława Mikulskiego w „Stawce większej niż życie”. Zaważyła na jej całej karierze. Obydwoje zagrali zresztą wspólnie główne role w filmie „Bicz boży” (1966 r.). Role w takich filmach jak: „Rzeczywistość” (1960 r.), „Ich dzień powszedni” (ze Zbyszkiem Cybulskim, 1963 r.), „Beata” (z Marianem Opanią, 1964 r.), pozostają dzisiaj prawie zupełnie nieznane.

Po okresie pracy w Teatrze Powszechnym w Łodzi, Pola Raksa występowała na deskach Teatru Współczesnego w Warszawie do roku 1986. W 1993 r. wycofała się z życia publicznego i zajmowała się projektowaniem kostiumów, prowadziła również rubrykę o modzie w „Rzeczpospolitej”. Aktorka obchodziła 14 kwietnia 79 urodziny. Mieszka w podwarszawskim Kałuszynie.

Poszliśmy na tego „Szatana…” całą klasą do kina Praha, wtedy to była jeszcze klasa męska – wspominał Bogdan Olewicz, autor tekstu słynnej piosenki Perfectu. – To był koniec. Pół klasy od razu się zakochało. Za chwilę na bazarze Różyckiego pojawiły się lusterka z fotografią – mówił Olewicz.

Z serialem „Czterej pancerni i pies” i zespołem Perfect wiąże się również inna ciekawa historia, która miała miejsce w 1995 roku. Pola Raksa pojawiła się wówczas gościnnie na koncercie zespołu „Perfect Live 1995”. Muzycy postanowili podziękować jej za „Autobiografię” i poprosili żeby wyszła na scenę. Ta, długo nie chciała się zgodzić, ale w końcu dała się namówić. W trakcie koncertu zespół zaśpiewał „Autobiografię” i w momencie, gdy w piosence dochodzi do momentu o Poli Raksie, Grzegorz Markowski przerywa i mówi „Pola Raksa” – w tym momencie aktorka weszła na scenę, zespół wręczył jej ogromny bukiet czerwonych róż, a 11-tysięczna publiczność zaczęła śpiewać… „Deszcze niespokojne” wspominał autor tekstu Bogdan Olewicz.

Zobacz też:

• Frank „Rocky” Fiegel – to właśnie Polak był inspiracją dla słynnego Popeyea
• Krótka historia jednego zdjęcia: Marilyn Monroe i worek na ziemniaki
• Frederick Banting i jeden z najbardziej niesamowitych momentów w historii medycyny
• Mało znany „cud nad Wisłą”, czyli jak polski bakteriolog powstrzymał epidemię tyfusu plamistego
• Od zera do milionera – historia Elizabeth Arden, która stworzyła imperium kosmetyczne


źródła: (1),(2),(3)