Pałacyk Michla (Michlera) – historyczna kamienica broniona przez batalion „Parasol”

Na początku 2017 roku zmarł dowódca legendarnej obrony Pałacyku Michla – Janusz Brochwicz-Lewiński ps. „Gryf”. Niezwykły człowiek, dzielny żołnierz Armii Krajowej i wielki patriota, który razem ze swoim oddziałem heroicznie walczył na warszawskiej Woli, podczas Powstania Warszawskiego. Przedwojenny budynek broniony przez batalion „Parasol” już nie istnieje, ale dokonania Powstańców zostaną zapamiętane na długo, głównie dzięki popularnej piosence z tego okresu zaczynającą się od słów „Pałacyk Michla, Żytnia, Wola… „

Autorem słów do wojennego hymny harcerskiego jest inny żołnierz batalionu – Józef Szczepański, ps. „Ziutek”, który także uczestniczył w walkach na Woli. Opisany w utworze budynek należał przed wojną do kupca Karola Michlera. Przedsiębiorca kupił posesję przy ulicy Wolskiej 40 pod koniec XIX wieku i uruchomił tam młyn parowy, makaroniarnię, krochmalnię i piekarnię. Od frontu działki właściciel Zakładów Zbożowych „Karol Michler i Spółka” postawiły kamienicę w stylu neosecesyjnym, która stała się jednym z najsławniejszych miejsc walk, prowadzonych podczas Powstania Warszawskiego.

Przodkowie rodu Michlerów przybyli do Polski z Saksonii w czasach Augusta II Mocnego. Początkowo nosili nazwisko Müller, ale z czasem postanowili je spolszczyć. Rodzina mogła pochwalić się bardzo długą tradycją młynarską, więc urodzony w 1856 roku Karol, miał ułatwioną drogę do przyszłej profesji. Ojciec Karola – Jan August, który uczył syna zawodu, zmarł gdy chłopak miał 15 lat. Nastolatek przez kilka lat po jego śmierci zdobywał fachową wiedzę, aby zdobyć upragniony tytuł majstra.

W roku 1884 Karol poślubił Krystynę z Wolframów, z którą miał czwórkę dzieci: Ryszarda, Wacława i Aleksandra i Julię. W 1886 roku Michler zbudował przy Wolskiej 40 nowoczesny młyn parowy. Przedsiębiorca inwestował w mechanizację, a firma rozwijała się bardzo prężnie, więc niecały rok później obok młyna wzniesiono piekarnię, spichrze zbożowe i wytwórnię makaronu. Z przodu działki postawiono jednopiętrową kamieniczkę, którą bardzo szybko warszawiacy zaczęli nazywać „pałacykiem Michla”.

Podczas I wojny światowej budynki i maszyny przedsiębiorstwa młynarskiego zostały zarekwirowane, ale właścicielom udało ukryć się zapasy zboża i część maszyn w spichrzu. Dzięki zachowanemu majątkowi zakład można było ponownie uruchomić po zakończeniu walk. Karol Michler zmarł w 1926 roku, gdy firmą kierował już jeden z jego synów – Aleksander, który zarządzał zakładami zbożowymi, aż do rozpoczęcia kolejnej wojny światowej. Przed wybuchem wojny właścicielem został kolejny syn – Ryszard, ale Niemcy i tak przejęli przedsiębiorstwo, które prosperowało do wybuchu Powstania Warszawskiego.

Od 3 sierpnia 1944 roku Pałacyk Michla pełnił niezwykle ważną rolę w obronie przedpola barykady na ulicy Wolskiej. Do obsadzenia budynku została skierowana grupa szturmowa sierż. pchor. Janusza Brochwicz – Lewińskiego ps. “Gryf”, będąca częścią batalionu „Parasol”. W ciągu kilku kolejnych dni, odziały niemieckiej piechoty wspierane przez broń pancerną, próbowały szturmować kamienicę. Po 3 próbie zdobycia powstańczego punktu obrony, odział „Gryfa” był zmuszony wycofać się do zakładów produkcyjnych znajdujących się na tyłach. Naziści ponieśli bardzo dotkliwe straty, ale dalsza obrona w tym miejscu nie miała już sensu, więc kolejnego dnia zarządzono ostateczny odwrót.

Pałacyk został zburzony wraz z młynem po zdobyciu przez Niemców ulicy Wolskiej. Obecnie na jego miejscu stoi głaz upamiętniający heroiczną obronę.