12 najlepszych rycerzy średniowiecznej Polski

W czasach średniowiecza Polska należała do najsilniejszych państw w Europie, zarówno pod względem politycznym, jak i militarnym. Na tę pozycję Królestwa Polskiego wpływały nie tylko dobre położenie geopolityczne i silna władza królewska, ale również dobrze wyszkolone rycerstwo, które w owym czasie należało do najlepszych w Europie. Przedstawiamy 12 najlepszych rycerzy średniowiecznej Polski.

Najlepsi rycerze średniowiecznej Polski – Jan Bażyński

Jan Bażeński lub Bażyński, także Johannes (Hans) von Baysen herbu Bażeński swoją karierę rozpoczynał w służbie… zakonu krzyżackiego. Pochodził z lubeckiej rodziny Fleming, która przybyła na tereny Warmii w celach kolonizacyjnych. Stał się jednak przywódcą opozycji antykrzyżackiej. Bażeński brał udział w wojnie trzynastoletniej, był ponadto pierwszym gubernatorem Prus i to on dowodził skuteczną obroną Malborka w 1457 i 1459 roku. Był na tyle niewygodnym przeciwnikiem, że Krzyżacy zorganizowali zamach (na szczęście nieudany) na jego życie.

Jan Bażyński był rycerzem i politykiem, dzięki któremu duże terytorium Prus przyłączono do Korony. W miejscowości Kadyny, której dawniej był właścicielem jego imieniem nazwano dąb, który jest jednym najstarszych drzew w Polsce – jego wiek szacuje się na ponad 700 lat! Bażyński jest patronem kilku ulic w Gdańsku, Malborku, Olsztynie oraz Elblągu. Ponadto Liceum Ogólnokształcące nr 1 w Ostródzie nosi jego imię.

Najlepsi rycerze średniowiecznej Polski – Mikołaj Kiełbasa

Mikołaj Kiełbasa herbu Nałęcz z Tymieńca pod Kaliszem to zasłużony rycerz, który uczestniczył w bitwie pod Grunwaldem. Walczył tam pod chorągwią dworzan królewskich. Towarzyszył królowi Władysławowi Jagielle w objazdach Kujaw oraz Wielkopolski, pełnił rolę świadka na wielu dokumentach królewskich.

Najlepsi rycerze średniowiecznej Polski – Paweł Złodziej z Biskupic

Paweł (Paszko) zwany Złodziej, z Biskupic i Pilchowic herbu Niesobia to zasłużony rycerz, który również był uczestnikiem bitwy pod Grunwaldem. Jako jeden z dziewięciu rycerzy stał w pierwszym szeregu przed rycerstwem elitarnej chorągwi ziemi krakowskiej – należał do rycerzy przedchorągiewnych. Paweł Złodziej z Biskupic był znanym w całej Europie rycerzem, słynął z ogromnej siły i wzrostu. Był miecznikiem krakowskim, świadkował na dokumentach królewskich, towarzyszył królowi w podróżach po kraju.

Najlepsi rycerze średniowiecznej Polski – Mikołaj Powała z Taczewa

Mikołaj Powała z Taczewa to rycerz, który zasłynął udziałem w bitwie pod Grunwaldem oraz bitwie pod Koronowem. Według źródeł miał ogromną wiedzę z zakresu wojskowości, dzięki czemu został powołany do ścisłej rady wojennej przed potyczką na polach Grunwaldu. Mikołaj Powała z Taczewa był również uznanym dyplomatą – wielokrotnie był wysyłany jako poseł w misje zagraniczne (prawdopodobnie doskonale znał łacinę) i brał udział w turniejach rycerskich. Legendy głoszą, że rycerz ten dysponował ogromną siłą. Jeden z najbardziej znanych polskich rycerzy pojawił się epizodycznie w „Krzyżakach” Henryka Sienkiewicza oraz filmie „Pierścień księżnej Anny” z 1970 roku.

Najlepsi rycerze średniowiecznej Polski – Mszczuj ze Skrzynna

Mszczuj ze Skrzynna herbu Łabędź (znany również jako Mściwoj ze Skrzyńska) to kolejny rycerz, który brał udział w Bitwie pod Grunwaldem. W kronikach Jana Długosza to właśnie on wymieniany jest jako ten, który na polu bitwy zabił Ulricha von Jungingena. Zgodnie ze średniowiecznym zwyczajem pole bitwy było przeszukiwane w celu odnalezienia łupów – to jeden z giermków Mszczuja miał odnaleźć złoty relikwiarz należąc do wielkiego mistrza. Ciało von Jungingena odnaleziono dzięki wskazówkom Mszczuja, co może świadczyć o tym, że rycerze starli się ze sobą podczas bitwy.

Mszczuj ze Skrzynna walczył również w kolejnej potyczce z Krzyżakami – bitwie pod Koronowem, która odbyła się niemal 3 miesiące po bitwie pod Grunwaldem. Często towarzyszył królowi Jagielle w zagranicznych wyprawach: w 1412 znalazł się w poczcie króla podczas wizyty na Węgrzech (brał tam udział w turnieju rycerskim), a w 1431 uczestniczył w wyprawie przeciw wojskom zbuntowanego Świdrygiełły na Litwę. Jako rycerz wsławił się również udziałem w oblężeniu Łucka, oraz dowodzeniem polskimi posiłkami, które w 1432 roku przybyły z pomocą Zygmuntowi Kiejstutowiczowi w wojnie przeciwko wspomnianemu księciu Świdrygielle.

Najlepsi rycerze średniowiecznej Polski – Spytko II z Melsztyna

Spytko II z Melsztyna to syn Jana, który był głównym doradcą Kazimierza Wielkiego i wnuk Soycimira – kasztelana i wojewody krakowskiego. Był jednym z najbliższych współpracowników i doradców Władysława Jagiełły. To właśnie Spytko wraz z braćmi jako pierwszy wynegocjował i podpisał pierwszą unię Polski i Litwy zawartą Krewie oraz wydanie królowej Jadwigi za mąż za wielkiego księcia Litwy. W 1396 roku stanął na czele wojska, które spustoszyło posiadłości należące do próbującego dokonać zamachu stanu Władysława Opolczyka. Spytko II z Melsztyna zginął 3 lata później podczas bitwy nad Worsklą, gdzie dowodził polskimi posiłkami. W swoich kronikach Długosz opisuje go w następujący sposób:

Król zaś Władysław po przeprowadzeniu swej koronacji odwdzięczając się obdarowuje hojnymi darami wszystkich znaczniejszych panów polskich. Szczególną hojność okazał wojewodzie krakowskiemu Spytkowi z Melsztyna. Ofiarowuje mu swoje sandały ozdobione wspaniale szlachetnymi kamieniami, złotem, drogocennymi perłami i wielkiej wartości kamieniami. Był bowiem przekonany, że ten większych od innych dołożył starań w sprawie powołania go na tron polski i ukoronowania

Najlepsi rycerze średniowiecznej Polski – Zyndram z Maszkowic

Zyndram z Maszkowic herbu Słońce był polskim rycerzem, jednak z pochodzenia był małopolskim Niemcem. W 1390 roku Zyndram wziął udział w wyprawie Władysława Jagiełły i Witolda przeciw Krzyżakom. W czasie wyprawy grunwaldzkiej pełnił funkcję oboźnego koronnego, natomiast podczas samej bitwy prowadził do boju chorągiew ziemi krakowskiej. Źródła historyczne podają, że rycerz ten był mężczyzną średniego wzrostu, krępym, dobrze zbudowanym, dysponującym znaczną siłą fizyczną.

Najlepsi rycerze średniowiecznej Polski – Marcin z Wrocimowic

Na temat młodości tego rycerza niewiele wiadomo, poza tym że Marcin z Wrocimowic pochodził z niezbyt zamożnej rodziny. Karierę rycerską mógł ułatwić mu doradca Władysława Jagiełły, późniejszy pierwszy prymas Polski – Mikołaj Trąba. Szlachectwo i herb uzyskał najprawdopodobniej w drodze adopcji – adoptował go bowiem mąż jego matki, Wilhelm herbu Trąba, który był rządcą dóbr królewski na ziemi sandomierskiej. Podczas bitwy pod Grunwaldem Marcin z Wrocimowic pełnił zaszczytną funkcję chorążego ziemi krakowskiej (chorągiew krakowska była najważniejsza w całej armii armii – była symbolem całego Królestwa). Podczas bitwy i całej kampanii przeciwko Zakonowi Krzyżackiemu odznaczył się męstwem i zyskał uznanie króla.

„Pierwsza była chorągiew wielka ziemi krakowskiej, której znakiem był biały orzeł w koronie z rozpiętymi skrzydłami na czerwonym polu. Znajdowali się w jej szeregach wszyscy znaczniejsi panowie i rycerze polscy, wszyscy weterani i wyćwiczeni w bojach. Siłą i liczebnością przewyższała ona wszystkie inne chorągwie. Jej dowódcą był Zyndram z Maszkowic, a chorążym rycerz Marcin z Wrocimowic z rodu Półkoziców. W pierwszym szeregu kroczyło w niej dziewięciu rycerzy ze względu na ich niezwykłe zasługi, a mianowicie: Zawisza Czarny z Garbowa z domu Sulima, Florian z Korytnicy herbu Jelita, Domarat z Kobylan z rodu Grzymalitów, Skarbek z Góry z domu Habdank, Paweł złodziej z Biskupic z rodu Niesobia, Jan Warszowski z rodziny Nałęcz, Stanisław z Charbinowic z rodu Sulima i Jaksa z Targowiska z domu Lisówˮ (fragment Roczników w przekładzie Julii Mrukówny, w: Polska Jana Długosza, red. naukowa Henryka Samsonowicza, PWN, Warszawa 1984).

Kariera rycerza z Wrocimowic w kolejnych latach rozkwita. Najpierw udaje się z poselstwem do Rzymu (1411 rok), następnie uczestniczy w zjazdach w Horodle (unia Polski i Litwy) oraz w Czerwińsku (sojusz Polski i Litwy z Danią, Szwecją i Norwegią). W 1435 roku był obecny podczas zawierania traktatu pokojowego z Krzyżakami w Brześciu Kujawskim. Na przestrzeni lat uczestniczy w wielu ważnych wydarzeniach politycznych i pojawia się jako świadek na dokumentach królewskich.

Najlepsi rycerze średniowiecznej Polski – Stanisław Ciołek

O wczesnych latach urodzonego w Żelechowie (woj. mazowieckie) Stanisława Ciołka wiadomo niewiele. Mimo niewielkiego wzrostu, miał silną posturę i umiejętności wojownika. Podobno często wdawał się w bójki przez swój gorący temperament. Był analfabetą, jednak mieczem władał mistrzowsko. Na dwór króla Kazimierza Wielkiego trafił dzięki bratu, jednak wkrótce szybko uznanie samego króla, który będąc pod wrażeniem jego siły, mianował go swoim rycerzem przybocznym.

Stanisław Ciołek jako rycerz walczył w wielu turniejach i często podróżował z królem, towarzysząc mu podczas zagranicznych wyjazdów. Poległ w walce, w 1356 roku podczas obrony Włodzimierza Wołyńskiego przed Tatarami.

Najlepsi rycerze średniowiecznej Polski – Dobiesław Oleśnicki

Dobiesław Oleśnicki zasłużył się m.in. jako dowódca oblężenia Malborka. W Bitwie pod Grunwaldem własnym sumptem chorągiew oleśnicką, którą dowodził. Był rycerzem króla Jagiełły i towarzyszył królowi w zjeździe z wielkim mistrzem krzyżackim Konradem von Jungingenem. Zwyciężył w turnieju zorganizowanym przez wielkiego mistrza, gdzie konkurowali rycerze z orszaku Jagiełły z Krzyżakami i przedniejszymi rycerzami zachodnich państw. Według podań Oleśnicki zadziwił wszystkich siłą, wytrzymałością i kunsztem rycerskim, a zmagania przeciągnęły się do 3 w nocy – w blasku pochodni kolejny rycerze wystawieni przeciwko niemu przez von Jungingena kolejno spadali z koni. Dobiesław Oleśnicki zbudował zamek w Rymanowie, a także ufundował murowany kościół w stylu gotyckim w miejscowości Sienno (woj. mazowieckie), który ukończono po jego śmierci.

Najlepsi rycerze średniowiecznej Polski – Jan Farurej z Garbowa

Kolejnym z najlepszych i najbardziej zasłużonych rycerzy dla Polski w czasach średniowiecza był Jan Farurej z Garbowa, brat Zawiszy Czarnego. Jan Długosz wymienia go wśród najważniejszych rycerzy, którzy walczyli w bitwie pod Grunwaldem. Był dworzaninem i stronnikiem cesarza Zygmunta, a za swoje zasługi otrzymał od niego liczne dobra na Węgrzech. Uczestniczył w konfederacji korczyńskiej, wielokrotnie brał udział w wyprawach przeciwko Turkom i innych wyprawach zbrojnych (m.in wyprawa na Bośnię z 1408 roku). Wraz z bratem doprowadził do znacznej rozbudowy i ufortyfikowania zamków w Starej Lubowli, oraz Podolińcu (obecnie Słowacja).

Najlepsi rycerze średniowiecznej Polski – Zawisza Czarny z Garbowa

Numer 1 na liście najlepszych rycerzy średniowiecznej Polski nie zaskakuje – najsłynniejszym i najbardziej zasłużonym rycerzem był Zawisza Czarny z Garbowa, który zdobył sławę i uznanie również poza Polską. Zawisza Czarny posiadał zdolności przywódcze, odznaczał się także umiejętnościami dyplomatycznymi. Służył na dworze Władysława Jagiełły. Wziął udział w bitwie pod Grunwaldem, służył również węgierskiemu królowi, Zygmuntowi Luksemburskiemu. Zawisza Czarny z sukcesami brał udział w turniejach rycerskich. Sylwetkę Zawiszy Czarnego szerzej opisywaliśmy tutaj.

Zobacz też:

• 10 najlepszych rycerzy średniowiecza
• Top 15 – Najpiękniejsze zamki w Polsce
• 10 najsłynniejszych piratów w historii
• Nie tylko Kalisz – oto najstarsze miasta w Polsce
• Najważniejsze zabytki polskie – obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO