„Powieść nie jest zbiorem opisów i zdarzeń, ale żywym obrazem ducha, obyczajów i zwyczajów ludu polskiego, zarażającym życiem.” – te słowa Władysława Reymonta doskonale oddają esencję jego monumentalnego dzieła „Chłopi”. Wydana w latach 1904-1909, ta epicka saga o życiu wiejskim w Polsce pod koniec XIX wieku przyniosła autorowi Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury. Oto kilka fascynujących ciekawostek na temat tej klasyki literatury polskiej.
kadr z filmu Chłopi (2023)
Życiorys autora a „Chłopi”
Władysław Reymont, a właściwie Stanisław Władysław Rejment, urodził się w r. 1867 w Kobielnicy pod Łodzią. Jego rodzina pochodziła z ubogich warstw społeczeństwa wiejskiego, co silnie wpłynęło na twórczość pisarza. „Chłopi” to wynik kilkunastoletnich badań Reymonta nad życiem wiejskim oraz dogłębnej analizy obyczajów i tradycji.
Noblista (w środku) wraz z żoną na Uroczystościach Reymontowskich w Wierzchosławicach w sierpniu 1925 roku // Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe
Przywiązanie do realizmu
Powieść „Chłopi” stanowi wybitny przykład realizmu w literaturze. Reymont nie unikał ukazywania trudnych i brutalnych aspektów życia wiejskiego, co nie zawsze było akceptowane przez ówczesną społeczność. Autentyczność przedstawionego świata sprawia, że czytelnik ma wrażenie, że przeniósł się wprost na wiejskie pola i podwórka.
Inspiracje z życia
Reymont czerpał z własnych doświadczeń jako wiejskiego nauczyciela oraz obserwacji życia na wsi, by stworzyć wiarygodny obraz życia chłopów. Warto wiedzieć, że postacie i wydarzenia z „Chłopów” były często inspirowane rzeczywistymi osobami i sytuacjami, co dodaje autentyczności opowieści.
Kompozycja i struktura powieści
„Chłopi” to monumentalne dzieło pod względem objętości, ale również struktury. Składa się z czterech tomów, z których każdy opowiada o innej części roku. Pierwszy tom obejmuje okres zimy, drugi – wiosnę, trzeci – lato, a czwarty – jesień. Taka struktura sprawia, że czytelnik ma okazję śledzić zmiany w życiu bohaterów na przestrzeni całego roku.
Wpływ na kulturę Polską
Powieść miała ogromny wpływ na kulturę polską. Nie tylko stała się kanonem lektur szkolnych, ale również inspirowała inne dziedziny sztuki. W 1922 roku Zygmunt Noskowski skomponował symfonię poświęconą „Chłopom”, a w 1925 roku filmowcy przedstawili pierwszą ekranizację powieści.
Krytyka i kultura ludowa
Reymont był zarówno krytykiem, jak i obrońcą kultury ludowej. W „Chłopach” wyraźnie uwypuklił konflikty między starą, tradycyjną formą życia wiejskiego, a nowoczesnymi wpływami z miast. Wielokrotnie podkreślał wartość tradycji, jednocześnie ukazując jej ciemne strony.
Rozgrywka karciana jako metafora życia
W „Chłopach” rozgrywka w karty jest często wykorzystywana jako metafora życia chłopów. Gra w karty odzwierciedla ich walkę o byt i losy, co stanowi ważny wątek powieści. Karty symbolizują także przypadkowość i nieprzewidywalność losu.
Język i dialekt
W „Chłopach” Reymont doskonale odtworzył specyficzny dla danej grupy społecznej sposób mówienia. Posługiwał się zarówno ogólnym językiem, jak i miejscowym dialektem, co nadaje tekstu autentyczność i sprawia, że bohaterowie wydają się bliżsi czytelnikowi.
Scena wesela „wykończyła” autora
Jedna z anegdot związanych z powstawaniem powieści „Chłopi” dotyczy sceny wesela Jagny i Boryny. Podobno Reymont pisał ją przez 11 godzin (inne źródła wskazują na kilka dni) i po skończeniu padł na łóżko ze zmęczenia. Jego żona, Aurelia widząc stan męża natychmiast zawiadomiła lekarza. Kiedy ten spytał, co doprowadziło go takiego stanu, późniejszy noblista odpowiedział, że przez trzy doby… nieprzerwanie tańczył oberka.
Reymont nie pisał „Chłopów” w Polsce
Mimo, że akcja powieści umiejscowiona jest w Polsce, to większa jej część powstała w stolicy Francji, Paryżu. Reymont cenił sobie spokój i cieszę i jak twierdził Paryż był miejscem, w którym łatwiej było się skupić. Co ciekawe pisać miał także w … kościele.
Pierwsza wersja powieści
Mało kto wie, ale finalna wersja powieści wcale nie jest pierwszą. Tuż przed oddaniem jej do druku Reymont postanowił przeredagować początek. Przeglądając rękopis uznał jednak, że nie jest zadowolony ze swojej pracy, po czym ją spalił i zaczął pisać od nowa. Szacuje się, że zniszczył około 11 tysięcy wierszy! Jedną z niewielu osób, które zdążyły przeczytać rękopis przed zniszczeniem był prawdopodobnie psycholog, poeta i publicysta Julian Ochorowicz.
Wieś z powieści „Chłopi” istnieje naprawdę
Fabuła „Chłopów” toczy się w dziewiętnastowiecznej wsi Lipce. Co ciekawe inspiracją dla Reymonta była znajdująca się pomiędzy Skierniewicami a Łodzią wieś Lipce Reymontowskie (do 1983 roku wieś miała nazwę Lipce). Autor powieści mieszkał we wsi przez 3 lata, gdzie pracował jako dróżnik Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Do dziś we wsi stoi dom, w którym mieszkał Reymont. We wsi znajdują się cztery rzeźby, przedstawiające pisarza. To jednak nie wszystko. W Lipcach znajdziemy bowiem szkołę podstawową im. Wł. St. Reymonta, Muzeum Regionalne nazwane jego imieniem, a także główną ulicę nazwaną na jego cześć.
Jedną z najważniejszych atrakcji w Lipcach jest Zagroda Ludowa, w której mieści się Centrum Reymontowskie. To nic innego jak skansen, w którym można zobaczyć jak wyglądało życie chłopów. Odtworzono tu oborę, stodołę oraz dwa budynki mieszkalne. Znajdziecie tu mnóstwo eksponatów jakby żywcem wyciągniętych z kart powieści polskiego noblisty.
A jakby tego było mało to na nowym cmentarzu w Lipcach znajduje się skromny, symboliczny grób otoczony drewnianym płotkiem. Na drewnianym krzyżu znajduje się tabliczka z napisem: Maciej Boryna z „Chłopów”.
Domek Reymonta (2006) w Lipcach Reymontowskich // fot. Krzysztof T. via wikipedia, CC BY-SA 3.0, Link
„Chłopi” – adaptacje
„Chłopi” doczekały się licznych adaptacji filmowych i teatralnych. Jedną z najbardziej znanych jest film w reżyserii Janusza Zaorskiego z 1973 roku. Powieść Reymonta była także wielokrotnie wystawiana na scenach teatralnych, zachowując swoją popularność przez wiele lat.
• w 1922 na podstawie powieści nakręcono film pt. „Chłopi”
• w 1972 powstał serial telewizyjny „Chłopi”. Rok później stworzono kinową wersję serialu.
• w 2023 miał swoją premierę animowany film Chłopi.
Nobel dla Reymonta
13 listopada 1924 roku Władysław Reymont otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury za „Chłopów.” Nagrodę przyznano mu za wybitne osadzenie powieści w realiach życia wiejskiego oraz za mistrzostwo narracji. 57-letni wówczas Reymont był już schorowany i nie mógł samodzielnie odebrać nagrody na ceremonii w Sztokholmie. W jego imieniu dostał ją polski przedstawiciel dyplomatyczny w Szwecji, Alfred Wysocki. Autor „Chłopów” zmarł 5 grudnia 1925.
„Okropne! Nagroda Nobla, pieniądze, sława wszechświatowa i człowiek, który bez zmęczenia wielkiego nie potrafi się rozebrać. To istna ironia życia. Urągliwa i prawdziwie szatańska” – tak noblista skomentował wyróżnienie w liście do przyjaciela.
Skomentuj
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.