Wiosenne wróżby i przesądy

Pierwszy dzień kalendarzowej wiosny obchodziliśmy 21 marca. Chociaż temperatury są jeszcze umiarkowane, to jednak ta pora roku wywołuje uśmiech na twarzy u wielu osób. Po ponurej zimie, mroźnych dniach, długich wieczorach, odśnieżaniu auta i posesji każdy czeka na wiosnę, jak na przysłowiowe zbawienie. 🙂

Widząc słońce, zieloną trawę, pąki na drzewach i kiedy wszystko budzi się do życia, człowiek również ma taki wewnętrzny przypływ energii. Dawniej nadejście wiosny wiązało się z wieloma rytuałami, tradycjami, a także wróżbami. Nasi dziadkowie, a nawet rodzice wciąż mają różne powiedzenia i przesądy związane z nadejściem wiosny. Poniżej przedstawiamy kilka z nich.

1. Najbardziej znany symbol wiosny – bocian

W Polsce widząc bociana mówi się, że wrócił do nas z ciepłych krajów i przynosi ze sobą wiosnę. W zależności od tego jak po raz pierwszy zobaczymy tego ptaka wróży on co innego.
• bocian widziany w locie wróży dobry, korzystny, ale też bardzo pracowity rok
• bocian w gnieździe będzie to rok leniwy, nudny oraz biedny, a także częste siedzenie w domu
• pecha przynosi ujrzenie bociana kiedy czyści sobie pióra
• jeśli jesteśmy w domu i usłyszymy klekotanie bociana może ściągnąć na ten dom kłótnie i nieporozumienia
• krążący nad domem bocian jest znakiem narodzin i powiększenia rodziny
• założenie przez bociany gniazda w pobliżu domu, przyniesie szczęście temu domostwu
• wyrzucenie przez bociana własnych jaj z gniazda jest zapowiedzią nieurodzaju

Z bocianem związane są również inne przesądy i powiedzenia:
• wmawianie dzieciom, że zostały przyniesione przez bociana
• bociany zakładają swoje gniazda w gospodarstwach dobrych i uczciwych ludzi – „Szczęśliwy dom, gdzie boćki są”
• po locie bociana określano pogodę – jeżeli bociany latały wysoko, oznaczało to wczesną wiosnę lub ładną pogodę. Jeśli natomiast latały nisko zwiastowało to późne nadejście wiosny i brzydką pogodę
• „Bociek jest! Wiosny wiest”
• „Bocian na ogonie jaskółkę przynosi”
• „Jak bocian przyleci, możecie wyjść na dwór dzieci”
• „Powiedziały jaskółki, że niedobre są spółki, powiedziały bociany, że niedobre są zmiany”

2. Kukułka

Kolejny ptak, który charakterystyczny jest dla wiosny. Stary przesąd mówi, że kiedy usłyszymy kukanie, należy wyciągnąć portfel i przeliczyć pieniądze, a w najbliższym czasie pomnożą się. Znacznie gorzej jeśli nasz portfel jest pusty, wtedy grozi nam jeszcze większa bieda. Niejedna osoba pragnie zobaczyć i usłyszeć kukułkę, bo jak to się mówi, pieniądze szczęścia nie dają, ale też nikt nie narzeka jak będzie miał ich więcej 🙂

Inny zwyczaj mówił, że jeśli kukułka zakuka, należało potrząsnąć pieniędzmi w ręku bądź w kieszeni, aby dostojnie się wiodło przez cały rok. Ludzie nasłuchiwali również, ile razy kukułka zakuka, jeśli parzyście oznaczało to szczęście, jeśli nie do pary to zwiastowało kłopoty. Starsi ludzi nasłuchiwali śpiewu kukułek i liczyli ile razy zakuka, a tyle lat życia jeszcze im wróży.

3. Porządki domowe

Czując wiosnę w powietrzu większość kobiet, nawet nie znających tego przesądu, zabiera się za mycie okien, sprzątanie, trzepanie dywanów, porządkowanie ogródka i robi tak zwane wielkie „wiosenne porządki”. Stary przesąd mówi, że bałagan w domu na wiosnę, źle wróży i przynosi pecha. Należy zatem pozbyć się wszystkich niepotrzebnych i nagromadzonych rzeczy. Ponadto z domu powinny zniknąć wszystkie uschnięte kwiaty, zniszczone przedmioty, a nawet powinno wymienić się wycieraczkę! Podobno w każdej z tych wymienionych rzeczy kryje się zła energia, która przypomina o zimie i nie pozwoli w pełni cieszyć i korzystać z wiosennego słońca.

W dzisiejszych czasach dbanie o siebie i swoje samopoczucie jest bardzo modne, więc może warto spróbować i powinniśmy zadbać również o swoje bliskie otoczenie, czyli mieszkanie – może faktyczne jest jakaś prawda w tych starych wierzeniach o wiosennych porządkach 🙂

4. Jare Święto

Dawniej 21 marca, czyli dokładnie w pierwszy dzień kalendarzowej wiosny, ludzie obchodzili tzw. Jare Święto (zwane również Świętem Jaryły lub też Jarymi Godami). Święto to związane było ze starodawnymi, pogańskimi obrzędami, które miały na celu przegonić zimę. Ludzie zbierali się i razem dokonywali wiele rytuałów, takich jak malowanie jajek czy topienie Marzanny. Święto Jaryły było świętem związanym z oddawaniem czci Matce Ziemi, jednak można powiedzieć, że było to po prostu święto ku czci wiosny.

5. Wiosenne malowanie jajek

Niegdyś wierzono, że zwyczaj ten zapewni urodzaj przez cały następny rok, oraz wniesie do domu radość i spokój.

6. Topienie lub palenie Marzanny

To symboliczne żegnanie się z zimą przetrwało do dziś. Z pewnością każdy pamięta ze szkoły czy przedszkola topienie Marzanny, czyli słowiańskiej bogini, która była symbolem zimy, śmierci, chorób i wszelkiego zła. Utopienie jej miało przywołać wiosnę, ale także przynieść dobre plony w danym roku.

Obrzędową Marzanną była kukła ze słomy, kolorowych materiałów i bibuły, którą zwykle owijano w białe płótno. Dzieci miały za zadanie odwiedzenie z Marzanną wszystkich domów we wsi, a podczas wizyty w kolejnych domach śpiewano obrzędowe pieśni. Wieczorem natomiast kukła przechodziła w ręce młodzieży, która podpalała ją i topiła w rzece. Po wszystkim nie oglądając się za siebie wracano do domu. Co ciekawe Marzanna nie jest nazwą ogólnopolską, na Podhalu nazywana była Śmierzcią (Śmierztką), w Wielkopolsce Śmiercią (Śmiercichą), na Śląsku: Marzanną, Moreną lub Marzoniokiem.

7. Obrzęd gaika

Gaik to kolejny symbol powitania wiosny. Obrzęd ten zwykle następował zaraz po dniu, w którym palono/topiono Marzannę – należało wówczas do wsi wprowadzić gaik zielony. Gaik była to duża, sosnowa, zielona gałąź przybrana wstążkami, wydmuszkami jaj, papierowymi słonecznikami i innymi kolorowymi ozdobami. Z takim kolorowym gaikiem obchodzono całą wieś, podobnie jak ze słomianą kukłą. Oczywiście takiej wędrówce towarzyszyło śpiewanie radosnych przyśpiewek. Za wniesienie do wsi gaika, gospodynie dawały „gościniec”, na który składały się: jajka, duże kawałki placka, obwarzanki, a także drobne pieniądze.

8. Jaskółka

Kolejny ptak, który zwiastuje wiosnę. Wierzono, że pierwsza osoba grupy ludzi, która dostrzegła jaskółkę mogła liczyć na szczęście i pomyślność przez cały rok. Następny przesąd, to taki, że kiedy ujrzało się pierwszą jaskółkę, należało schylić głowę i spojrzeć, co się ma pod stopami. Jeżeli na ziemi leżał włos, sierść lub szczecina (są to materiały do budowy jaskółczych gniazd), to należało je podnieść i nosić przy sobie, aby zapewnić sobie szczęście.

9. Inne wiosenne przesądy

• Jeśli pierwszy grzmot pioruna jest ze strony wody/strumienia/rzeki można spodziewać się lata obfitego w burze i ulewy. Natomiast jeśli pierwszy grzmot wiosenny jest od południa wróży suche lato.
• Jeśli w gnieździe szybko pojawią się pisklęta jest to pomyślna wróżba.
• Gdy ktoś wpadnie w mrowisko wróży to wejście w nieodpowiednie towarzystwo.
• Ukąszenie przez mrówki zapowiada dobre zdrowie.
• Jeśli rolnik orze pole, należy policzyć towarzyszące temu ptaki. Jeśli za pługiem będzie parzysta liczba ptaków, będzie to obfity rok w plony.

Opisane wierzenia i przesądy nie są tylko zapomnianą tradycją. Współcześnie niektórzy ludzie również obserwują ptaki i poniekąd wróżą pogodę na nadchodzące wiosenne i letnie miesiące. A obrzęd Marzanny, czy też gaika jest teraz dla dzieci przede wszystkim formą zabawy, ale także pokazaniem jakie zwyczaje panowały dawniej w naszym kraju. To co, widzieliście już pierwszego bociana w tym roku?? 🙂


źródła: (1), (2), (3), (4), (5)