30 interesujących faktów i ciekawostek o Japonii

Japonia to marzenie wielu podróżników. Ten azjatycki kraj zachwyca i imponuje rozwojem nowych technologii, oraz filozofią życia, która sprawia że Japonia może pochwalić najdłuższą średnią długością życia obywateli. Większość z nas wie, że stolicą Japonii jest Tokio, potrawą narodową sushi, a symbolem kwitnące wiśnie. Tradycja, historia i kultura tego państwa to jednak zdecydowanie więcej, dlatego przygotowaliśmy 30 ciekawostek o Japonii.

Pochodzenie nazwy Japonia

Czy Japonia od zawsze była Japonią? Otóż przed rokiem 1946 oficjalną nazwą Japonii było Cesarstwo Wielkiej Japonii. Nazwa ta funkcjonowała głównie w okresie od restauracji Meiji aż do końca wojny na Pacyfiku. Od roku 1946 oficjalna nazwa kraju to Nippon-koku lub Nihon-koku co znaczy Państwo Japońskie.

W Europie dzisiejsza nazwa Japonia pojawiła się za sprawą Marco Polo, który to zapisał mandaryńską wymowę tej nazwy – Jipangu. Wielu badaczy i historyków uważa, że obecna nazwa Japonia wywodzi się z kantońskiego słowa „Jatbun”. Określenie to przybrało następnie w języku malajskim postać „Japang” i tak zostało przywleczone do Europy przez kupców. W 1577 roku po raz pierwszy w zapisie pojawiło się słowo „Giapan” i przez kolejne lata przybierało następne formy aż osiągnięto znaną nam po dziś dzień formę Japan.

Góra Fudżi

Przygotowując ciekawostki o Japonii nie możemy pominąć góry Fudżi, która dla Japończyków jest niezwykle ważnym miejscem. Tradycją wśród Japończyków jest podjęcie przynajmniej jednej próby wspinaczki na szczyt Fudżi.

Góra Fudżi ma 3776 m. n. p. m, a jej ścieżki wspinaczkowe są bardzo zatłoczone (zwłaszcza latem) właśnie ze względu na wspomnianą tradycję. Droga na sam szczyt trwa około 5 godzin. Z górą Fudżi związane jest pewne powiedzenie: „Ten kto wspina się na Fudżi jest mądrym człowiekiem, ten kto wspina się dwa razy jest głupcem”. A jeśli już jesteśmy przy górach to warto również wspomnieć, że Japończyk, 80-letni Yuichiro Miura jest najstarszą osobą, która dotarła na szczyt Mount Everest. Mężczyzna dokonał tego w 2013 roku.

Kuchnia Japońska – ciekawostki

Kuchnia i spożywanie pokarmów w życiu codziennym Japończyków odgrywa bardzo ważną rolę. Podstawą kuchni japońskiej jest oczywiście ryż, następnie warzywa, ryby i owoce morza, fuki (grzyby), a także glony i wodorosty. Mięso inne niż rybie zaczęto spożywać stosunkowo niedawno biorąc pod uwagę wieloletnią japońską kulturę. Jego spożycie w okresie od X do XIX wieku było zakazane przez wyznawców buddyzmu, stąd też takie zamiłowanie do ryb, które przetrwało w kulturze do dzisiaj.

Tempura, sushi, sashimi, tofu, czy zupa z bulionu dashi to tylko kilka wśród wielu niezwykle smacznych potraw kuchni japońskiej. Jeśli chodzi o przyprawy to króluje głównie sos sojowy i zielony chrzan wasabi. Do posiłku Japończycy piją zazwyczaj zieloną herbatę w wielu różnych odmianach.

Transport publiczny

W Japonii niezwykłą popularnością cieszy się kolej, metro i tramwaje. Dumą Japończyków są natomiast pociągi Shinkansen osiągające 300 km/h. Ich pierwsza linia połączyła Tokio z Osaką w 1964 roku, obecnie liczy zaś prawie 2000km! Japońskie koleje są niezwykle punktualne. Maksymalne opóźnienia to 36 sekund w skali roku. Ten wynik plasuje je na pierwszym miejscu w kategorii „najpunktualniejsze koleje świata”. Z pewnością zaskoczy Was również informacja o tym, że japońskie koleje przeprosiły pasażerów za to, że jeden z pociągów odjechał niezgodnie z rozkładem. Skład opuścił peron o 20 sekund za wcześnie…

Mówiąc o japońskim transporcie nie można pominąć lotnictwa. To właśnie w Tokio znajduje się bowiem czwarty największy na świecie i największy w Japonii port lotniczy o nazwie Haneda.

Oshiya – Japońscy upychacze

Z racji dużego zainteresowania metrem w Japonii powstał specjalny zawód – oshiya, czyli upychacz. W godzinach szczytu jest w metrze naprawdę tłoczno, więc tak zwani upychacze pilnują, aby zapełnić wagony maksymalną liczbą osób.

Oshiya po raz pierwszy pojawili się w 1955 roku na dworcu Shinjuku w Tokio, który był najbardziej ruchliwą stacją kolejową w Japonii. Nazywano ich wówczas pracownikami do spraw porządkowania pasażerów, a pracę tą wykonywali głównie dorabiający sobie studenci. Obecnie są to już pracownicy etatowi, noszący mundury, czapki i białe rękawiczki. Pracują na wielu stacjach w całej aglomeracji tokijskiej.

Japońskie prawo

Zasady funkcjonowania w Japonii tak, jak i w innych krajach regulowane są przepisami prawnymi, jednak przeglądając je można trafić na niezwykłe zapisy. Na przykład samochody, które przeznaczane są do użytku na rynku krajowym mają wbudowane ograniczenie prędkości do 180 km/h.

Kolejna ciekawostka związana z Japonią, która bardzo przypadła naszej redakcji do gustu, to prawo japońskich pracowników do krótkiej drzemki w czasie pracy. Dodatkowo pracownicy nie mogą być w biurach po godzinie 21. Dlaczego? Ma to zapobiegać ich przepracowaniu, które prowadzi do tzw. karoshi, czyli śmierci z powodu przepracowania. Pierwszy przypadek odnotowano w 1969 roku. Obecne szacuki podają, że każdego roku z przepracowania umiera ok. 10 tys. Japończyków

Z kolei od 2015 roku zniesiony został zakaz tańczenia – wcześniej przez 67 lat nie można było tańczyć w miejscach publicznych, wyjątek stanowiły kluby posiadające odpowiednią licencję.

Dwa kolejne zapisy nie są już tak przyjemne: pierwszy mówi o tym, że jeśli Japończyk popełni samobójstwo rzucając się pod pociąg, to rodzina musi pokryć koszty związane z zakłócaniem porządku naturalnego. Drugi zapis w prawie mówi o tym, że sądy nadal mogą wydać wyrok skazujący na karę śmierci. Wykonuję się ją poprzez powieszenie i nie podaje się konkretnej daty, kiedy wyrok zostanie wykonany – skazany codziennie rano budzi się i nie wie, czy dzisiaj nie nadeszła jego kolej. Rodzina dowiaduje się po fakcie.

Z czego słynie Japonia?

Kolejną ciekawostką, która podkreśla specyfikę tego kraju jest tradycja obchodów świąt Bożego Narodzenia. Mimo tego, że Chrześcijanie stanowią niecały 1% wszystkich wyznawców w Japonii to narodziła się w tym kraju tradycja obchodzenia tych świąt w… KFC lub w domu, ale obowiązkowo z kubełkiem z tej sieciówki. Tradycji tej towarzyszy również ubieranie ludzika KFC w strój świętego Mikołaja.

Bardzo popularnym symbolem Japonii jest kimono, które przywędrowało również do innych krajów, gdzie używane jest zwłaszcza przez kobiety. Następną rzeczą, która stanowi nierozłączny element kultury japońskiej to komiksy manga, które kupowane są przez osoby w każdym wieku. Każdego roku zużywa się więcej papieru do drukowania mangi niż do produkcji papieru toaletowego!

Nie można też zapomnieć o samurajach, którzy jako grupa społeczna pojawili się na przełomie VII i VIII wieku n.e. Kim byli samurajowie? To tacy japońscy odpowiednicy naszych rycerzy. Ich głównym celem była wierność i bezwzględne podporządkowanie się swemu panu. Samurajowie uczyli się nie tylko sztuk walki i posługiwania się bronią. Uczono ich między innymi czytania, pisania, kaligrafii, literatury, muzyki, retoryki, taktyki, prawa, medycyny, matematyki oraz parzenia herbaty (to bardzo ważna rzecz w życiu każdego Japończyka). Wykładano im także poezję japońską i chińską. Kres ery samurajów przypada na koniec XIX wieku, gdy władzę w Japonii przejął cesarz Mutsuhito, który odebrał im tytuły, pozycję w społeczeństwie oraz prawo do noszenia przy sobie samurajskiego miecza, który do tej pory był symbolem ich statusu. W praktyce ta grupa społeczna została tym samym zlikwidowana.

Kulturka

Nie można nie wspomnieć również o tym, że język japoński jest językiem bardzo kulturalnym – nie ma w nim przekleństw, a najbrzydsze słowo to „głupi” lub „idiota”.

W Japonii „rządzą” automaty

Japonia to kraj automatów – oprócz standardowych przekąsek i napojów w automacie można tu kupić również alkohol, komiksy, hot-dogi, bieliznę, czy też żarówki. Z kolei w większości restauracji zamiast składać zamówienie u kelnera składa się je poprzez specjalny automat. Na terenie Japonii rozmieszczonych jest ponad 5 milionów automatów. Co ciekawe nikt nie obawia się o bezpieczeństwo produktów umieszczonych w automatach, a także o pieniądze, które do nich trafiają, gdyż wskaźnik przestępczości w Japonii jest najniższy na świecie.

Japonia – pechowa czwórka i czarny kot

W Polsce za pechową liczbę uważa się 13-nastkę, natomiast w Japonii jest to liczba 4. Jeśli tylko byłoby to możliwe to Japończycy wykreśliliby tę liczbę i zastąpili inną. Dlaczego tak jest? Otóż w języku japońskim wymowa cyfry cztery brzmi bardzo podobnie do wyrazu śmierć. Strach przed tą liczbą jest na tyle silny, że w spisie pięter pomijane jest piętro czwarte, gdyż nikt nie chce na nim mieszkać – po trzecim jest od razu piąte. Nawet rynek sprzętu elektronicznego wyszedł na przeciw upodobaniom Japończyków i tak o to na przykład przy produkcji Nokii 4000 series wypuszczanej na rynek japoński zmieniono jej nazwę. W podobny sposób postąpił również Nikon – produkując serię lustrzanek D5xxx pominął model D5400. Co ciekawe według Japończyków cyfra 9, ma przynieść długie i szczęśliwe życie.

W Polsce czarny kot przynosi pecha natomiast w Japonii czarny kot jest oznaką szczęścia. Słynna Godzilla została natomiast uznana za oficjalnego obywatela Japonii.

Japoński „Kowalski”

W Polsce najbardziej popularnym nazwiskiem jest Kowalski i Nowak, z kolei w Japonii najpopularniejsze nazwiska to Suzuki i Sato.

Lata lecą

W Japonii do pewnego czasu lata liczono od poczęcia, a nie od narodzin. Z kolei pełnoletność określa się na 20 lat. Według badań statystycznych średnia długość życia wynosi 83.7. Dla kobiet jest to średnio 86.6, a dla mężczyzn 80.9. Ciekawostką jest, że w Japonii bardzo popularne są adopcje dorosłych ludzi – aż 98% wszystkich adopcji stanowią adopcje ludzi nawet powyżej 30 roku życia, a wszystko głównie po to, by rodzinny biznes został w rękach rodziny.

Ponad 6000 wysp

Japonia to kraj wyspiarski – na jej terenie znajduje się ponad 6000 tysięcy wysp, z czego aż 430 jest niezamieszkałych. Największe wśród wysp to: Honsiu, Hokkaido, Sikoku, Kiusiu – stanowią one 97% powierzchni całkowitej. Tereny te jednak każdego roku nawiedzają mniejsze lub większe trzęsienia ziemi.

Najdłużej działająca firma na świecie

W Japonii istniało najstarsze przedsiębiorstwo na świecie. Kongō Gumi swoją działalność prowadziło w latach 578-2006. Ta firma z branży budowlanej działała przez ponad 14 stuleci i zarządzana była przez koleje pokolenia rodziny Kongō.

Wszystko zaczęło się od tego, że w 578 roku książę Shotoku ściągnął do Japonii budowniczych z Korei, by Ci wybudowali dla niego świątynię Czterech Niebiańskich Strażników Buddy w Osace. W 2006 roku firma została przejęta przez grupę budowlaną Takamatsu, ponieważ popadła w problemy finansowe (343 mln długu).

Najwyższe budowle w Japonii

Najwyższy budynek w Japonii znajduje się w Osace i jest nim wieżowiec nazywany Abeno Harukas. Budowla składa się z 60 pięter i wznosi się na 300 metrów. Otwarto go w 2014 roku, a w jego wnętrzu znajdują się: restauracje, hotel, biura, apartamenty i muzeum. Z kolei najwyższą konstrukcją jest wybudowana w 2011 roku wieża telewizyjna i widokowaTokyoSkytree, która ma 634 m wysokości.

Jesteś głodny? Zapamiętaj!

Na polskich ulicach szczególnie latem można spotkać wielu ludzi, którzy konsumują coś w czasie spaceru. Japonia to kraj, w którym nie jest to mile widziane i uważa się ten zwyczaj za bardzo niechlujny.

Co ciekawe siorbanie przy jedzeniu, które w naszej kulturze uważane jest za przejaw braku dobrych manier, w Japonii uznawane za coś pozytywnego. Jeśli siorbiesz w czasie jedzenia zupy, czy też makaronu oznacza to, ze bardzo Ci smakuje. Co więcej, jeśli siorbiesz zbyt cicho możesz obrazić osobę przygotowującą posiłek.

Będąc w Japonii musisz pamiętać również o tym, że napełnienie swojej własnej szklanki jest bardzo niegrzeczne – zwłaszcza jeśli chodzi o alkohol. Należy odstawić butelkę i czekać cierpliwie aż ktoś zechce nalać, a Ty możesz się wówczas odwdzięczyć nalewając tej osobie.

Pałeczki, czy takie to proste?

Japończycy pałeczkami jedzą praktycznie wszystko. Jeśli będąc w tym kraju zdecydujesz się zjeść danie pałeczkami musisz pamiętać, że jeśli nie umiesz się nimi posługiwać to naukę lepiej zostaw na później. Używanie pałeczek w sposób niewłaściwy może być odebrany jako przejaw braku kultury i szacunku. Na pewno należy zapamiętać, że nie należy wbijać pałeczek w pożywienie, a zwłaszcza w ryż! Taki zwyczaj kojarzy się z obrzędem praktykowanym na pogrzebach, a ryż z wbitymi pałeczkami symbolizuje grób i jest ofiarą dla zmarłego. Każdego roku w Japonii zużywa się około 24 miliardy pałeczek do jedzenia.

Co jeszcze musisz wiedzieć żeby nie wypaść źle?

Jest jeszcze kilka kwestii, o których musisz pamiętać jeśli nie chcesz urazić Japończyka. Po pierwsze zapakowany prezent należy otwierać bardzo powoli, by nie rozerwać papieru – rozrywając go mógłbyś obrazić osobę, która Ci go podarowało. Po drugie kichanie i smarkanie w miejscu publicznym uznawane jest za nieeleganckie i niegrzeczne, a wręcz bardzo odrażające, dlatego też należy się z tym bardzo pilnować.

Japońskie zwyczaje – napiwki

W Polsce jeśli zostałeś dobrze obsłużony w restauracji to odwdzięczasz się napiwkiem. Nie rób tego w Japonii. Tutaj zostawienie napiwku odbierane jest jako szczyt nietaktu i obrazę osoby obsługującej.

Kapcie na każdą okazję

Japończycy mają zapas kapci w zależności od… okazji. Powszechnym zwyczajem w tym kraju jest zdjęcie butów i nałożenie kapci przed wejściem do czyjegoś domu, świątyni, galerii sztuki, czy też muzeum. Wchodzenie w butach jest również zakazane w niektórych restauracjach, w którym klienci siedzą na matach tatami. Co więcej Japończycy mają w domach specjalne kapcie, które nakłada się jedynie… do toalety.

Hanami – najważniejsze święto Japończyków

Turyści z całego świata bardzo często wybierają się do Japonii tak, aby załapać się na jedno z najważniejszych i najbardziej widowiskowych świąt. Hanami, czyli oglądanie kwiatów to zwyczaj, który powstał już kilkaset lat temu, ale ustalenie jednej daty, na którą ono przypada jest niemożliwe.

Japonia leży w trzech strefach klimatycznych, dlatego też na różnych obszarach święto Hanami odbywa się w innym czasie (jednak zazwyczaj na przełomie marca, kwietnia lub maja). Japończycy zbierają się wówczas na skwerach i parkach, tworzą grupy i bawią się do późnych godzin nocnych. Spożywane są wówczas tradycyjne japońskie potrawy, takie jak kulki ryżowe, czy sake. Nie ma jednego najlepszego miejsca, aby podziwiać kwitnące kwiaty, gdyż każde ma swój niepowtarzalny klimat.

W 1912 r. Japonia w dowód przyjaźni podarowała 3000 drzew wiśniowych Stanom Zjednoczonym. Drzewa te, wraz z kolejnymi 3800, które podarowano w 1965 r. posadzone zostały w Waszyngtonie. Każdego roku odbywa się tam Narodowy Festiwal Kwiatów Wiśni (ang. National Cherry Blossom Festival).

Kapsułowe hotele

Japonia słynie ze swych innowacyjnych rozwiązań. Około 1970 roku powstał pomysł na stworzenie hoteli kapsułowych. Początkowo miały służyć jako tanie i szybkie hotele dla robotników, czy też osób, które na przykład spóźniły się na pociąg. Zaletą tych hoteli jest wygoda i niska cena, zwykle około 18–36$ za noc.

Czystość

Japonia to kraj, który uznawany jest za jeden z najczystszych krajów na świecie mimo tego, że nie ma na ulicach koszy na śmieci. W 1995 roku w Tokyo miała miejsce seria ataków terrorystycznych, w czasie których ładunki ukrywane były w koszach. Po tych wydarzeniach władze Japonii zdecydowały o ich usunięciu z ulic, a śmieci można wyrzucić do specjalnych pojemników znajdujących się w sklepach.

Tatuaże

Osoby posiadające tatuaże są tutaj bardzo źle odbierane. Dlaczego? Otóż kojarzone są one tutaj głównie z Yakuzą, czyli najgroźniejszą japońską mafią i największą na świecie zorganizowaną grupą przestępczą, która działa po dziś dzień. Tradycją wśród członków Yakuzy było tatuowanie specjalnych symboli na plecach, barkach, a następnie na całym ciele. Członkami tej przestępczej grupy były zazwyczaj osoby z najniższych grup społecznych, stąd też tatuaże kojarzone są z marginesem społecznym. Co ciekaw jeśli posiadasz tatuaże, a chcesz skorzystać z popularnej wśród mieszkańców tego kraju japońskiej łaźni – musisz je zakryć.

Hikikomori

Czy słyszeliście kiedyś o zjawisku zwanym hikikomori? Po raz pierwszy zostało one zaobserwowane w Japonii w latach 90-tych i obecne jest do dzisiaj. Hikikomori przejawia się silną aspołecznością, której towarzyszy odizolowanie od otoczenia i przebywanie we własnym pokoju przez wiele miesięcy. Bardzo często temu zjawisku towarzyszy uzależnienie od Internetu. Dotyka ona zazwyczaj młodych mężczyzn, przed którymi rodzina stawia według nich zbyt wygórowane oczekiwania co do ich przyszłości. Osoby, które dotyka syndrom hikikomori unikają kontaktu z rodziną nawet wówczas, gdy są zmuszeni opuścić swój pokój w celu skorzystania z toalety, a przygotowany dla nich posiłek chcą, aby był zostawiany pod drzwiami ich pokoju.

Nauka

Japonia to kraj, w którym nie istnieje żaden sztywny program nauczania. Został stworzony jedynie pewien ramowy plan, do którego każda placówka oświatowa dostosowuje swoje własne pomysły. Przykładowy tygodniowy rozkład zajęć w japońskiej szkole średniej obejmuje: język japoński, etykę, język angielski, naukę o społeczeństwie, matematykę, nauki przyrodnicze, sztuki piękne, wychowanie fizyczne, prowadzenie domu i gospodarstwo domowe.

Rok szkolny w Japonii rozpoczyna się w kwietniu jednego roku, a kończy w marcu następnego. W międzyczasie są kilkutygodniowe wakacje, dwutygodniowe ferie zimowe i dwutygodniowa przerwa między starym, a nowym rokiem szkolnym. Co ciekawe w japońskich szkołach nie pracują sprzątaczki, a po lekcjach to uczniowie zajmują się sprzątaniem budynku. Ma to związek z najważniejszym punktem japońskiej edukacji, czyli skupieniu jak największej uwagi na przygotowaniu uczniów do dorosłego życia.

Szacunek do lisa

Lisy to zwierzęta, które zawędrowały również do Japonii i co więcej cieszą się tutaj bardzo dużym szacunkiem. Kitsune bo tak nazywane są w Japonii lisy są symbolem mądrości. Ponadto w Japonii uważa się lisy za stworzenia posiadające nadprzyrodzone moce, a według wierzeń mogą one przybierać ludzką postać. Im starszy kitsune tym ma większą mądrość.

Megitsune to z kolei lisie matki, które w japońskim folklorze uznawano za dawczynie życia. Z tak wielkiego szacunku do lisów powstało Zao Fox Village, czyli schronisko-rezerwat, w którym żyje ponad 100 lisów. Japończycy tak rozpieszczali te zwierzęta dokarmiając je, że został wydany zakaz karmienia – lisy zbyt szybko przybierały na wadze i chorowały.

Flaga Japonii

Flaga Japonii jest bardzo charakterystyczna – białe tło i czerwony dysk znajdujący się na środku, który jest symbolem wschodzącego słońca. Taki rodzaj flagi był uznawany w Japonii od setek lat, jednak dopiero w sierpniu 1999 roku parlament przyjął „ustawę dotyczącą flagi państwowej i hymnu państwowego” nadając przy tym oficjalny charakter fladze. Dlaczego akurat symbol wschodzącego słońca? Otóż w kulturze japońskiej słońce ma istotne znaczenie pod względem religijnym i mitologicznym. Według rodzimych wierzeń bogini słońca – Amaterasu Ōmikami, uważana jest za bezpośredniego przodka cesarzy japońskich, co daje im przepustkę do panowania.

Godło Japonii

Japonia to kraj, który nie posiada oficjalne zatwierdzonego godła ani herbu państwowego. Tam, gdzie należy umieścić godło Japończycy stosują uproszczoną wersję herbu – symbolu (kamonu) cesarza Kiku-no Gomona. Oryginalny herb cesarza to złocista chryzantema o podwójnym rzędzie szesnastu płatków, który symbolizował długie życie i szczęście, ale mógł on być używany jedynie przez cesarza. Z kolei nieoficjalny herb Japonii składa się jedynie z jednego rzędu płatków. Chryzantema to drugi zaraz po kwitnącej wiśni symbol Japonii umieszczany na wielu przedmiotach: paszportach, broni, czy znaczkach pocztowych.

Hymn Japonii

Oficjalny hymn Japonii nazywa się Kimigayo i funkcjonuje od 1888 roku. Tekstem dla hymnu narodowego stała się X-wieczna tanka (krótka japońska poezja) nieznanego autora. Jest to najstarszy tekst hymnu na świecie, mimo tego, że został zatwierdzony jako jeden z ostatnich. Tanki zawierają dużą ilość ekspresyjnych wyrażeń, metafor i epitetów dlatego też ważna jest odpowiednia interpretacja słów japońskiego hymnu.

Za powszechnie przyjętą uznaje się interpretację mówiącą o ogólnej pochwale cesarza i życzenia mu jak najdłuższego pozostania w zdrowiu. Co ciekawe na pomysł stworzenia hymnu w takiej wersji nie wpadł żaden japoński miłośnik poezji, a Anglik John William Fenton. To właśnie on jako pierwszy napisał muzykę do wiersza – została ona jednak odrzucona. Kolejną wersję opracował nadworny cesarski muzyk Hiromori Hayashi. Kolejne zmiany wprowadził niemiecki kompozytor Franz Eckert i taka wersja została zaprezentowana w 1888 roku. W 1999 roku jego funkcję potwierdził konstytucyjny akt o fladze i hymnie.

To była już ostatnia ciekawostka o Japonii – mamy nadzieję, że Ci się spodobało. Jeśli jeśli nie zdążyłaś/eś polubić nas na facebooku, to jest idealny moment. Możesz również udostępnić ten wpis – to dla nas bardzo ważne. Wystarczy kliknąć w ten duży, niebieski przycisk poniżej 😉 Dzięki!


Lubisz ciekawostki? Sprawdź też:
• 16 ciekawostek o Krakowie, które mogą zaskakiwać
• 15 zadziwiających faktów i ciekawostek o Antarktydzie
• 20 ciekawostek o wieży Eiffla
• 19 ciekawostek o londyńskim Big Benie
• 15 ciekawostek o rzymskim Koloseum


źródła: (1),(2),(3),(4),(5),(6),(7),(8),(9),(10)