Top 10 – największe wybuchy wulkanów w czasach historycznych

Wulkany – góry ogniem ziejące – od wieków wzbudzały grozę i respekt wśród ludzi zamieszkujących ich okolice. Niektóre mogą być wygasłe, niektóre uśpione, ale niektóre są aktywne. Podczas wybuchu – erupcji – z wulkanu wydostaje się z dużą siłą materiał wulkaniczny – magna, materiały piroklastyczne, gazy i pary. Siłę eksplozywności wulkanów określa się w skali VEI (Indeks Eksplozywności Wulkanicznej/ang. Volcanic Explosivity Index) w skali od 0 do 8. Przedstawiamy 10 największych erupcji wulkanów w czasach historycznych.

Wulkan Krakatau

Krakatau jest wyspą wulkaniczną położona pomiędzy Jawą a Sumatrą w Indonezji. Największy odnotowany w historii wybuch tego wulkanu o sile VEI 6 miał miejsce w 1883 roku. Huk wybuchu słyszany był w promieniu tysięcy kilometrów. 2/3 wyspy zniknęło z powierzchni ziemi, a 40-metrowe tsunami poruszające się z prędkością 700 km/h zmyła wioski na pobliskim lądzie. Choć nie ma dokładnych danych szacuje się, że zginęło około 40 tysięcy ludzi. Gazy, które dostały się do atmosfery sprawiły, że przez około 3 lata słońce miało zabarwienie zielone, a księżyc niebieskie.

Do kolejnych, mniejszych wybuchów doszło w 1927 roku. Powstał wówczas nowy stożek wulkaniczny, który nazwano Anak Krakatau, czyli Dziecko Krakatau. Jest on aktywny i od czasu do czasu mają miejsce mniejsze lub większe wybuchy i wyziewy.

Wulkan Huaynaputina

Największy wybuch wulkanu w odnotowanych historycznie dziejach Ameryki Południowej miał miejsce w 1600 roku, kiedy z siłą VEI 6 doszło do eksplozji Huaynaputina. Wulkan ten znajduje się w Andach na terytorium dzisiejszego Peru. W wyniku eksplozji zniszczone zostały miasta Arequipa oraz Moquengua. Pyły wulkaniczne, które przedostały się do atmosfery doprowadziły do ochłodzenia klimatu i serii ciężkich zim, pośrednio przyczyniając się m.in. do wielkiej klęski głodu w Rosji.

Wulkan Santa Maria

Santa Maria to wulkan, który znajduje się ta terytorium Gwatemali. W 1902 po 500 latach uśpienia miał miejsce jego wybuch o sile VEI 6, w wyniku którego zginęło 5000 osób. Podczas tej eksplozji powstał krater o średnicy 1,5 km. Santa Maria co jakiś czas o sobie przypomina, w 1922 miała miejsce kolejna eksplozja o sile VEI 3, a 7 lat później wulkan wyrzucił w powietrze po raz kolejny dym i pył wulkaniczny.

Wulkan Novarupta

Na Alasce znajduje się wulkan Novarupta. W 1912 roku doszło tutaj do największej erupcji w XX wieku o sile VEI 6. Podczas eksplozji wulkan wyrzucił około 35 km³ materiału skalnego oraz około 15 km³ magmy, które opadając zasypały powierzchnię około 7,8 km2. Błysk i huk były odczuwalne nawet 1000 km od wulkanu!

Wulkan Pinatubo

Pinatubo to wulkan położony na Filipinach. Jego erupcja o sile VEI 6 miała miejsce w 1991 roku. Podczas wybuchu powstała kolumna pyłu o wysokości 35 km, a setki ton dwutlenku siarki i aż 5 km2 skał i pyłu zostało wyrzuconych w powietrze. Ponad 800 osób zginęło, wiele zostało rannych, a ponadto pod naporem materiału wyrzuconego przez wulkan dachy wielu domostw się zawaliło.

Wulkan Marum

Na jednym z archipelagów Oceanii pośród wód Pacyfiku znajduje się wulkaniczna Wyspa Ambrim należąca do Republiki Vanuatu. W 50 roku n.e. miejscowy wulkan Marum wybuchł z siłą VEI 6.

Wulkan posiada 2 stożki: główny Marum i Benbow. W obydwu znajdują się jeziora lawowe. Na początku 2017 roku stacja CNN udostępniła krótki film z wyprawy zorganizowanej m.in. w celu zbadania wulkanu stożka Marum i umieszczenia go w Google StreetView. Wulkan ten jest aktywny i również współcześnie daje się we znaki miejscowej ludności.

Wulkan Ilopango

W 450 roku n.e. miała miejsce erupcja wulkanu Ilopango, który znajduje się w Ameryce Środkowej na terytorium dzisiejszego kraju Salwador. Wybuch miał siłę VEI 6+ i doszczętnie zniszczył okolicę. Ucierpiały miasta Majów, przerwane zostały liczne szlaki handlowe, a duża część terenu została zasypana popiołem, w efekcie czego nastąpiła gwałtowna migracja dużych mas ludzkich. Dopiero 200 lat po wybuchu na opuszczone tereny stopniowo zaczęli powracać ludzie.

Badacz wulkanów Robert Dull twierdzi, że erupcja Ilopango mogła przyczynić się do ochłodzenia w latach 535-536. Wówczas w wielu miejscach świata odnotowano anomalie pogodowe oraz słabe zbiory. Pyły, które trafiły do atmosfery mogły mieć wpływ na klimat oraz wegetację na całej północnej półkuli. Jeśli ta teoria okazałaby się prawdziwa, to erupcja wulkanu Ilopango byłaby największą i najbardziej odczuwalną przez ludzkość erupcją w dziejach.

W kalderze tego wulkanu obecnie znajduje się największe jezioro w kraju.

Wulkan Thira

Wybuch o sile VEI 7, któremu towarzyszyło tsunami miał miejsce około 1610 roku p.n.e. Erupcja wulkanu wyrzuciła ogromne ilości dwutlenku siarki i w znacznym stopniu przyczyniła się do upadku cywilizacji minojskiej zamieszkującej wyspę Thirę (uchodzącą przez niektórych badaczy za mityczną Atlantydę).

Według niektórych źródeł wybuch mógł mieć siłę czterech bomb atomowych. Środek dawnej wyspy wyleciał w powietrze, a z pozostałych (bocznych) fragmentów powstało pięć małych wysepek, z których największą i najpiękniejszą jest słynne Santorini. Szacuje się, że nowe wyspy nie były zamieszkane przez 300-500 lat po wybuchu. Dziś wulkan wciąż jest aktywny.

Wulkan Changbaishan

Changbaishan to wulkan, który znajduje się na granicy Chin i Korei Północnej. Jego największy odnotowany w czasach historycznych wybuch miał miejsce w 1000 roku naszej ery. Siła wybuchu wyniosła VEI 7. Erupcja wyrzuciła wówczas materiał wulkaniczny na odległość około 1200 km. Po tej erupcji powstała kaldera, której średnica wynosi około 4,5 kilometra a jej głębokość około kilometra.

Wulkan Tambora

W roku 1815 doszło do eksplozji wulkanu Tambora na wyspie Sumbawa w Indonezji. Erupcja miał siłę VEI 7 i była najsilniejszą erupcją wulkanu, która miała miejsce w czasach historycznych. Eksplozja była słyszana na odległość 2 tysięcy kilometrów, a popiół wulkaniczny został rozrzucony w promieniu 1300 km (na Jawie i Borneo około 900km od Sumbawy warstwa popiołu miała 1 cm, a na samej Sumbawie 1,5 metra!). 1816 rok przeszedł do historii jako „Rok bez lata” – zanotowano obniżenie temperatur oraz spadek plonów zbóż w Ameryce Północnej i w Europie. Szacuje się, że zginęło wówczas 71 tysięcy ludzi (w tym około 12 tysięcy bezpośrednio wskutek wybuchu). Wulkan ten jest do dziś jest aktywny. Sprawdź również: wulkany w Polsce.